Σήμερα έχω την μεγάλη χαρά να παρουσιάσω δύο σπουδαίους εικαστικούς
από τον Ζάρακα.Την Ιωάννα ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ κόρη της Βούλας Σταυροπούλου
και εγγονή των, Αγγελή Σταυρόπουλο-«Νέκου» και της Γιαννούλας
το γένος Παράσχου. Τον Λάμπρο ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟ εγγονό του Λάμπρου
Σταυρόπουλου και της Παναγιώτας το γένος Κόκκορη.Ολοι από την ΡΕΙΧΙΑ .
Αφορμή η ένταξη προσφάτως τριών στοιχείων του ΖΑΡΑΚΑ στο Εθνικό
Ευρετήριο Άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO,αφού
αποτέλεσαν την ψυχή του εγχειρήματος. Η Ιωάννα τα τελευταία χρόνια
ζει στην Μονεμβασιά και μαζί με τον εικαστικό και συνεργάτη της Λάμπρο δημιουργούν
έργα τέχνης σε έναν μαγικό χώρο λουσμένο στο φως στο Λιμάνι του ΓΕΡΑΚΑ.
Ο Λάμπρος συχνά κλέβει χρόνο και στοχάζεται στις απόκρημνες παραλίες του Ζάρακα ,
αγναντεύοντας το Μυρτώο. Παραθέτω στην συνέχεια με την κ. ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ
μία άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με οραματικές προτάσεις για την
περιοχή μας. Τέλος παρατίθενται δύο έργα τους από κοινή έκθεση που
πραγματοποιείται αυτή την περίοδο στην Μονεμβασία με τίτλο «Ωδή στο φως»
-Απ’ ότι γνωρίζουμε είχατε την αρχική ιδέα και στην συνέχεια ήσασταν η ψυχή
του εγχειρήματος για την προβολή των άυλων στοιχείων της πολιτιστικής
κληρονομιάς του ΖΑΡΑΚΑ.Ετσι πρόσφατα με απόφαση της Υπουργού
Πολιτισμού εντάχθηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
της UNESCO τρία ζαρακίτικα στοιχεία(αρμάθια-στέρνα-τουλουμίσιο). Πείτε μας
κάτι για αυτήν την προσπάθεια ως εμπειρία, στιγμές που ζήσατε …..
-Οι συνεντεύξεις, η συγκέντρωση των πληροφοριών και των ιστορικών στοιχείων
καθώς και όλη η προετοιμασία των δελτίων στοιχείων για την εγγραφή τους
στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς υπήρξε το αποτέλεσμα
μιας συστηματικής έρευνας, με στόχο την ανάδειξη και στήριξη των ανθρώπων
που κατοικούν στα χωριά του Ζάρακα και ευρύτερα του Δήμου Μονεμβασίας.
Στα πλαίσια της έρευνας επισκεφθήκαμε αρκετές φορές όλα σχεδόν τα χωριά
του δήμου μας, ήρθαμε σε επαφή με τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα
εγγεγραμμένα στοιχεία και δημιουργήσαμε σχέσεις εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα
το γενναιόδωρο μοίρασμα γνώσεων και πολύτιμων πληροφοριών. Είχαμε
συμπαράσταση από αρκετούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή
αλλά παράλληλα, αναδείχθηκαν και οι δυσκολίες που έχει η ζωή στα ορεινά χωριά
του Ζάρακα, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που επωμίζονται τις δουλειές του σπιτιού,
την ανατροφή των παιδιών, και πολλές δύσκολες αγροτικές εργασίες
με αστάθεια στο εισόδημά τους.
- Ο Πολιτισμός στον ΖΑΡΑΚΑ αποτελεί κατά την γνώμη σας βασικό εργαλείο
βιώσιμης ανάπτυξης; Πείτε μας 2-3 οραματικές παρεμβάσεις που θα προτείνατε.
-Έχουμε ήδη καταθέσει, με τον Ζαρακίτη και συνάδελφο καλλιτέχνη Λάμπρο
Σταυρόπουλο, πρόταση προς τον φορέα “Αναπτυξιακή Πάρνωνα” και προς τον
δήμο Μονεμβασίας για την υλοποίηση του project Zarakas Biennale.
Αφορά στη δημιουργία μιας “ανοιχτής γκαλερί σύγχρονης τέχνης”
που θα αναπτυχθεί σε επιλεγμένα σημεία των οικισμών του Ζάρακα και
περιλαμβάνει την υλοποίηση και τη φιλοξενία εκδηλώσεων και δράσεων
εικαστικού χαρακτήρα, με τη συμμετοχή όλων των συλλόγων και φορέων που
δραστηριοποιούνται στους οικισμούς του Ζάρακα με στόχο αφενός την
ανάδειξη του Ζάρακα και αφετέρου την ανάπτυξη κριτικά σκεπτόμενων,
συνειδητοποιημένων δημιουργών – θεατών που συμβάλλουν ενεργά στη
βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Aποτελεί ένα εικαστικό γεγονός και θα
συνοδεύεται από πλήθος άλλες εκδηλώσεις Τέχνης με καλλιτέχνες από την
Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε κάθε Biennale θα επιλέγονται θέματα που θα
αφορούν αφενός στην προβολή και ανάδειξη του Ζάρακα (αξιοποίηση των
ιστορικών και αρχαιολογικών πηγών, στοιχεία της άυλης Πολιτιστικής
κληρονομιάς του, κ.ά.) και αφετέρου θέματα που άπτονται του ευρύτερου
ενδιαφέροντος όπως κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.λπ. Για την πρώτη Biennale
έχει προταθεί ως θέμα: «Ο ρόλος της γυναίκας στη διαφύλαξη της άυλης
πολιτιστικής κληρονομιάς του Ζάρακα Λακωνίας» και τα έργα θα
πραγματεύονται τα ήδη εγκεκριμένα στοιχεία μας.
- Σε μια κιβωτό του ΝΩΕ πείτε μας 2-3 αντιπροσωπευτικά Ζαρακίτικα
στοιχεία οποιασδήποτε μορφής που θα θέλατε να μην χαθούν .
- Έχουμε ακόμα να καταθέσουμε δελτία για τις γκόγκες και τα σαίτια.
Επίσης θα θέλαμε να αναδειχτούν οι χρωματικοί συνδυασμοί των οικιών του
Ζάρακα. Οι Ζαρακίτες χρησιμοποιούσαν την ώχρα, το χονδροκόκκινο και το
λουλάκι, με τρόπο που η φυσική μορφή του κτιρίου εντασσόταν απόλυτα
στο περιβάλλον. Τα δε χρώματα θεωρούμε ότι αφενός επιδρούν στην ερμηνεία
της μορφής της αρχιτεκτονικής των οικιών του Ζάρακα, αφετέρου παράλληλα
επηρεάζουν τη λειτουργία τους ως καλλιτεχνική έκφραση. Το λουλάκι ήταν φυτικής
προελεύσεως ενώ η ώχρα με το χονδροκόκκινο είναι γαιώδη ορυκτά (η απόχρωσή
τους οφείλεται στα οξείδια του σιδήρου). Υπάρχουν σε αφθονία στο Ζάρακα και
μάλιστα σε συγκεκριμένες τοποθεσίες έχουν εντονότερη απόχρωση. Σύμφωνα με
μαρτυρίες παλαιότερων, το καλύτερο κοκκινόχωμα το έβρισκαν στα “σκασίματα”
των βράχων. Την δε ώχρα την έβρισκαν σε αρκετά μέρη του Ζάρακα όπως στο δρόμο
από το Γέρακα προς τη Ρηχειά, μετά την έξοδο από τον Αγιάννη υπάρχει χώμα
έντονο κίτρινο προς πορτοκαλί. Μάζευαν το χώμα το τοποθετούσαν σε τέστες,
το αναμείγνυαν με νερό, μετατρεπόταν σε αραιή λάσπη, το σούρωναν και έριχναν
μέσα ασβέστη. Το λουλάκι το έπαιρναν χύμα ή πλακάκια, το αναμείγνυαν επίσης με
ασβέστη και νερό, με αυτά έβαφαν τα σπίτια τους εξωτερικά και εσωτερικά.
