Λυχνάρι - Τεύχος 12-13 - Ιανουάριος-Ιούνιος 1990

...Πατριωτάκια αράζω για 10 ημέρες σε μια απόμερη παραλία στη Σέριφο
Καλή αντάμωση

Χάρακας ...άνωθεν

"Όταν κοιτάς (το Χάρακα) από ψηλά
μοιάζει η γη με ζωγραφιά...
Μοιάζουν τα σπίτια με σπιρτόκουτα,
μοιάζουν μηρμύγκια οι ανθρώποι,
το μεγαλύτερο ανάκτορο
μοιάζει μ' ένα μικρούλι τόπι"
"Κι όλοι αυτοί που σε πικράνανε
από ψηλά αν τους κοιτάξεις
θα σου φανούνε τόσο ασήμαντοι,
που στη στιγμή θα τους ξεχάσεις..."

Γεώργιος Π. Λάββας (1935-2006) - In memoriam

Την 4η Νοεμβρίου 2006 εκοιμήθη εις τας Αθήνας, κατόπιν μακράς και επώδυνης νόσου, ο ομότιμος καθηγητής και ακαδημαϊκός Γεώργιος Λάββας.
Ο ταπεινός στο φρόνημα και χαμηλών τόνων γλυκύς αυτός άνθρωπος, ο διαπρεπείς επιστημόνων και σοφός διδάσκαλος στους τομείς της Αρχιτεκτονικής, της μάχιμης Αρχαιολογίας και της Επικοινωνίας, των τριών, όπως έλεγε ο ίδιος, "μοιραίων και θηλυκών οντοτήτων" της ζωής του, ο οποίος τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Είναι άλλωστε ενδεικτικές αρκετές αναφορές των Μ.Μ.Ε. για την απώλεια του.
Ο Γ. Λάββας γεννήθηκε το 1935 στη Ρηχέα Λακωνίας. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και Αρχιτεκτονική στο ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, όπου και υπηρέτησε στη συνέχεια ως ερευνητής στο ινστιτούτο Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο ίδιο Πολυτεχνείο.
Δίδαξε ιστορία και Θεωρία της Αρχιτεκτονικής στις Η.Π.Α. και αρχαία Ελληνική Πολεοδομία στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Διετέλεσε καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας, Ρυθμολογίας και ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) (1992) και της Ιστορίας της Τέχνης και Πολιτισμικής Κληρονομιάς στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1994-2002).
Υπήρξε τακτικό μέλος της ακαδημίας Αθηνών στην τάξη των γραμμάτων και καλών τεχνών και ιδρυτής του Γραφείου Αρχιτεκτονικών ερευνών, αντεπιστέλλον μέλος επιστημονικών Εταιριών.
Στα 30 και πλέον χρόνια της ακαδημαϊκής του πορείας ως καθηγητής σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, αλλά και ως ερευνητής, έδωσε μάχες ανάμεσα σε αλλά για τη διάσωση της Άνω Πόλης στη Θεσσαλονίκη, του κόλπου του Ναβαρίνου και τη διατήρηση της ελληνορθόδοξης παρουσίας στους Αγίους Τόπους, ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι το έργο του με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, για την προστασία και αναστύλωση των ελληνορθόδοξων μνημείων της Παλαιστίνης (17-8-2000): κατά την 20ετή σχεδόν θητεία του στους Αγίους τόπους έβγαλε εις πέρας, μεταξύ άλλων, την αποκάλυψη του σημείου της "Σταυρώσεως επί του φρικτού Γολγοθά", με ανασκαφική έρευνα.
Ως πρόεδρος και μέλος ελληνικών οργάνων - Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ), Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) κ.ά. - για τη συντήρηση μεγάλων μνημειακών συγκροτημάτων από το 1974 έως σήμερα, έδωσε αγώνες για τη διάσωση μνημείων και την καλλιέργεια της συνείδησης των πολιτών σε θέματα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Ο Γ. Λάββας έγραψε για το Κάθισμα της Παναγίας, το οποίο θεωρούσε ως το τρίτο στη σειρά σημασίας χριστιανικό προσκύνημα της Παλαιστίνης, μετά τον ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα και τη βασιλική της Βηθλεέμ. Τούτο βρέθηκε τυχαία κατά τη διαπλάτυνση του δρόμου Ιεροσολύμων-Βηθλεέμ για την απογραφή. Επ’ αυτού δε εκτίσθη ο οκταγωνικός ναός περί τα μέσα του 5ου αιώνα.
Ο Γ. Λάββας ανέλαβε, αλλά δεν έφερε εις πέρας, την κατασκευή ενός προστατευτικού κελύφους ελαφράς δομής, αλλά επιμελημένης και συμβολικής αρχιτεκτονικής μορφής, η οποία θα κάλυπτε τα ευρήματα, προσφέροντας τα σε άμεση θέα στους επισκέπτες, αλλά και προφυλάσσοντάς τα, τόσο από τις καιρικές συνθήκες, όσο και από άλλους κινδύνους. Παράλληλα είχε προτείνει την ανέγερση παρεκκλησίου και άλλες εξυπηρετήσεις (πάρκινγκ, περίπτερο κ.λπ.), ώστε το κάθισμα της Παναγίας να διαμορφωθεί σε αρχαιολογικό πάρκο κ.ά.
Ο Γ. Λάββας είχε και ιδιαίτερο σύνδεσμο με το οικουμενικό πατριαρχείο. Προ ετών είχε αναφέρει στο γράφοντα το ακόλουθο περιστατικό: Μίαν πρωία, όταν νέος τότε καθηγητής εξέταζε μετά του αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηνόδωρου Α’, τα σχέδια του ναού του Αγίου Παύλου Γενεύης, τα οποία του είχαν ανατεθεί μετά από τα σχέδια Γ. Βεντούρα, Α. Πασσαδαίου και Π. Μυλωνά, ο Πατριάρχης του είπε "Τώρα θα πάτε στην Ελλάδα και θα κτίσετε ναούς." "Όχι Παναγιότατε», του απάντησε ο καθηγητής. "Δεν θα με αφήσουν." Έτσι και έγινε. Ο Γ. Λάββας κατόρθωσε όμως μετά του Spiess Wegmuller να κτίσει το ναό του εν Chambesy Ορθόδοξου Κέντρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ένα μνημείο το οποίο θεωρείται από τα αξιοθέατα της Γενεύης, πράγμα αξιοσημείωτο. Μια προσπάθεια αξιομίμητη ανανέωσης της νεοελληνικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής από την αποτελμάτωση που βρίσκεται. Κι η προσπάθεια αυτή εξήρθη από ειδικούς.
Τούτων ούτως εχόντων ουδόλως πρέπει κανείς να απορεί δια την άλλωστε όχι φερέλπιδα κατάστασιν της συγχρόνου νεοελληνικής εκκλησιαστικής τέχνης, η οποία δυστυχώς, εν ονόματι του λειτουργικού της χαρακτήρος, ο οποίος όμως ταυτοχρόνως τυγχάνει διαχρονικά και δυναμικός, και συμβαδίζουσα προς τας marketing θεωρίας των ημερών μας, έχει εκβιομηχανοποιηθεί.
Και ερωτώμεν: Δικαιούμεθα διαρκώς να παγώνομεν τον εσχατολογικόν χαρακτήρα της εικόνος μορφολογικά; Ας αφουγρασθούμεν τι λέγει επί του προκείμενου ο πολυδιάστατος καλλιτέχνης Β. Παπαδαντωνάκης: "Χωρίς υπέρβαση δεν γίνονται βήματα προς τα εμπρός…Στη Φιλοσοφία και την Τέχνη η αμφισβήτηση είναι αιωνία πρακτική."
Αλλά κυρίως ο μακαρίτης Γ. Λάββας:
"Η δική μας εποχή δεν θα αφήσει στίγμα στην ιστορία του πολιτισμού ως εσωτερική, οντολογική έκφραση δική της, αφού καταφεύγει σε μορφολογικά δάνεια άλλων εποχών. Πότε θα βρεθεί ο εμπνευσμένος αρχιτέκτονας του καιρού μας, ο οποίος με την ευλογία της εκκλησίας και την παράδοση μέσα του, θα συλλάβει τα νέα ερεθίσματα μέσα στην εποχή μας… Γιατί είναι ασφαλώς μια ανοιχτή πρόκληση να επιτύχουμε σήμερα ένα νέο θρησκευτικό υπερβατισμό στη ναοδομία και την αγιογραφία με τα νέα διαφανή υλικά."
"...Γέμισε η Ελλάδα από νεο-παραδοσιακά χωριά και σπίτια. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί διάσωση της ιστορικής μνήμης, αλλά πρόκειται περισσότερο για τύψεις συνειδήσεως και υποκατάστατα του χαμένου αυθεντικού και παραδοσιακού"
"...εκεί βρίσκεται η μεγάλη παρανόηση, ότι δηλαδή αντιγράφοντας τα παλιά, νομίζουμε ότι κερδίζουμε την ιστορική μνήμη, η οποία δεν υπάρχει, έχει χαθεί ήδη μαζί με το φορέα της, είτε είναι αρχιτεκτόνημα ή γενικά πολιτιστικό αγαθό που έφερε τη μνήμη της αυθεντικής εποχής."
Το κύκνειο ίσως πάντως άσμα του, στο οποίο τον στήριξε από την πλευρά του όσο μπορούσε ο γράφων, φαίνεται ότι ήταν τα ελκυστικά του σχέδια για τον ιερό ναό του Αγ. Αντρέου στο συγκρότημα Mediterranean Cosmos του οικουμενικού Πατριαρχείου στο Μπασίς του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αυτά από την πρόσοψη του ναού δίδουν – τουλάχιστον κατά τον γράφοντα - την εντύπωση ενός απογειούμενου αεριωθουμένου αεροπλάνου στην άκρη του οποίου υψούται ο σταυρός. Ασφαλώς μια μεγαλειώδης και πνευματική σύλληψη. Δυστυχώς όμως, και ιδίως τα πρωταρχικά σχέδια, αυτά εκ πολλών και ποικίλων λόγων όπως οικονόμων, κυρίως δε δήθεν σεβασμού της βυζαντινής παραδόσεως, δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθούν κτισθέντος εις τον χώρων αυτόν ενός ασχέτου προς την μοντέρνα ρυθμολογία των κτιρίων του περιβάλλοντος του κατά τα συνήθη νεο-βυζαντινό ρυθμό ναού.


Ο Γ. Λαββας, έχοντας βαθιά αντίληψη της βυζαντινής παράδοσης και της πολιτισμικής κληρονομιάς των Ελλήνων, δεν έμεινε σε αυτήν, αλλά θέλησε να την προβάλλει στον σύγχρονο κόσμο, συγχρόνως όμως δίδοντας σ’ αυτήν μια νέα πνοή και τούτο μάλιστα με κάποια ερωτική αμετροέπεια. Και τούτο είναι ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα του. Γι’αυτό και δεν είχε άδικο Γ. Πανούσης όταν είπε: "Ο Γιώργος Λάββας ήταν ένας σύγχρονος ακαδημαϊκός άντρας που ήρθε πριν από τον καιρό του και έφυγε πριν από την ώρα του."
Το πλούσιο συγγραφικό του έργο, παρά το ανασκαφικό και το αρχιτεκτονικό, περιλαμβάνει πολλές μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες.
Αιωνία του η μνήμη.
γράφει ο Δρ. Αθανάσιος Παπάς,
Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως και Θείρων
Εφημερίδα "Ο Πολίτης"

Λυχνάρι - Τεύχος 2 (Ιούλιος 1987) - Η γελοιογραφία μας

Χωρίς σχόλια...

Εφημερίδα "Νέα Καλιφόρνια" Αμερικής - 1971

Χρήστος Χελιώτης - Σωτήρης Ροβάτσος


ΦΙΛΟΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΔΩΡΗΤΑΙ

Είναι εις όλους γνωστόν ότι όλαι σχεδόν αι πόλεις και τα χωρία της Ελλάδος έχουν ευεργετηθεί από τους κατοίκους των – ιδίως από τους κατοικούντας εις το εξωτερικόν – και έχουν αποκτήσει πολλά κοινωφελή εργα – σχολεία, εκκλησίες, δρόμους, νερά, ωρολόγια κλπ.
Ένα από τα χωριά αυτά είναι και ο Χάρακας της Β.Α. Λακωνίας.
Πρώτη ευεργεσία εγένετο προς το χωριό αυτό προ πολλών ετών υπό του αειμνήστου Δημητρίου Ροβάτσου, Ιδρυτού της καθ’ όλην την Ρουμανίαν γνωστής εταιρείας "FABRICA ROVATSOU". Ο αειμνήστου ανήγειρε ένα μοντέρνο και όμορφο σχολείο, εις ανάμνησιν της προώρως θανούσης μικράς θυγατρός του.

Ακολούθησαν κατόπιν αι δωραιαί του αειμνήστου Γεωργίου Λέκα, του Ιδρυτού της πρώτης εν Αμερική εισαγωγικής εταιρείας "Λεκας και Δρίβας" εν Νέα Υόρκη. Η πρώτη ευεργεσία του αειμνήστου ήτο η δαπάνη δια την βελτίωσιν του παλαιού και πολύ στενού βατοδρόμου από του ορεινού Χάρακος, προς το παραθαλάσσιον χωρίον Κυπαρίσσι, ιδίως εις την βραχώδη και επικίνδυνον θέσιν "Σταυρός". Επίσης εις μεγάλην βοηθειαν δια την ανέγερσιν της νέας εκκλησίας του χωριού, εις αντικαταστασιν της υπό του σεισμού καταστραφείσης παλαιάς.

Η μεγαλυτέρα ευεργεσία του αειμνήστου Γεωργ. Λέκα είναι η δωρεά προς το χωριό, ενός κτιρίου εις κεντρικήν θέσιν του Πειραιώς, εκ των εισοδημάτων του οποίου να συντηρούνται οι άποροι του χωριού και οι γέροντες.
Προ ολίγων ετών οι κάτοικοι του χωριού απεφάσισαν να αντικαταστήσουν το μονώροφον αυτό κτίριον με ένα μοντέρνο οκταώροφον μέγαρον, διά μεγαλύτερον εισόδημα, και να ομοιάζει προς τα άλλα μεγάλα μέγαρα της περιφερείας. Αλλά η ανέγερσις ενός τοιούτου μεγάρου απαιτούσε πολλά εκατομμύρια δραχμών. Η εν Πειραιεί υποεπιτροπή υπό τον κ. Σωτήρον Ροβάτσον εζήτησε από τους απανταχού Χαρακιώτας όπως όσοι δύναται να δανείσουν το ποσόν ΑΤΟΚΩΣ διά να εκτελεσθεί το έργον. Πράγματι οι Χαρακιώτες της περιφέρειας Αθηνών – Πειραιώς προσέφεραν αρκετα ώστε να αρχίσει το έργον. Επίσης και εκ του εξωτερικού όσοι ηδυνήθησαν έκαμαν το καθήκον των. Εξ Αμερικής, το μεγαλύτερο δάνειον το προσέφερε ο εν Σαν Φρανσίσκω εγκατεστημένος κ. Χρήστος Χελιώτης.
Κατά την μακράν διάρκειαν της ανεγέρσεως του κτιρίου η υπό τον Σωτήριον Ροβάτσον Επιτροπή αντιμετώπισε πολλά εμπόδια και προβλήματα, αλλά με καρτερίαν και υπομονήν τα αντιμετώπισε. Ιδίως εθαυμάσθη η επιμονή του Σωτήρου Ροβάτσου δια τον οποίον οι κάτοικοι ομολογούν ότι: "Εάν δεν υπήρχε ο Σωτήρος δεν θα εγείνετο το κτίριο."

Όπως έχομεν γράψει, η αγαθή τύχη έφερεν εις την Περιφέρειάν μας, από εβδομάδων, τον φιλογενή Χαρακιώτην κ. Σωτ. Ροβάτσον, προς τον οποίον οι εδώ συμπατριώται του επιφύλαξαν εγκαρδίους εκδηλώσεις αγάπης και μεγάλας τιμητικάς –συγκινητικάς-δεξιώσεις. Εις την ανωτέρω φωτογραφίαν εικονίζονται: Ο πρωτεργάτης κ. Σωτήρος Ροβάτσος και ο γενναιόδωρος κ. Χρήστος Χελιώτης. Τους συγχαίρομεν ιδιαιτέρως.

Οι φτερωτοί εραστές



Χαρακιώτικα στιγμιότυπα - 9 Αυγούστου 2008

Άποψη του χωριού από τη "Λάκιζα" - 07.23 π.μ.


Τρυφερό στιγμιότυπο μπόμπιρα - θεατή δρώμενων στην πλατεία - 07.42 μ.μ.
Χάρακας by night - 11.47 μ.μ.

Τις στιγμές αποθανάτισε ο Παναγιώτης Νικολαϊδης

Φωτογραφία - Ντοκουμέντο

Τούτη τη φωτογραφία - ντοκουμέντο (στην οποία διακρίνεται δεξιά ο ευεργέτης Γεώργιος Ν. Πετρολέκας στην κηδεία του πατέρα του) μου την είχε φέρει ο αείμνηστος Πάνος Πετρολέκας (Πανούλης), στα πλαίσια μιας προσπάθειας που κάναμε μαζί με το Θεόδωρο Παπαγεωργίου να συλλέξουμε ιστορικό και φωτογραφικό υλικό από τη ζωή και τη δράση του ευεργέτη, ώστε να εκδοθεί αντίστοιχο λεύκωμα. Τη δημοσιεύω για να θυμίσω σε όλους τους Χαρακιώτες ότι έχουμε δικαιώματα γραπτά από το Ίδρυμα, μα έχουμε και υποχρεώσεις άγραφες απέναντι στον ευεργέτη.
σπυρος πετρολεκας

παπα-Δημήτρης Πέππας



Αναμένουμε την έγκριση της χωροθέτησης από την εκκλησία και τη σύμφωνη γνώμη της Διαχειριστικής Επιτροπής του Ιδρύματος για την οικονομική ενίσχυση εκτέλεσης του έργου.

Επίσης, ευελπιστούμε για τη βοήθεια του Δήμου, μα πιο πολύ πιστεύουμε στους Χαρακιώτες και τις Χαρακιώτισσες που τον είχαν δάσκαλο επί 36 ολόκληρα χρόνια, ενώ ήταν παράλληλα και ιερέας στην ενορία του Χάρακα, εκείνα τα δύσκολα χρόνια (1915-1951).

Όλοι πρέπει να βοηθήσουμε για την κατασκευή ενός αδριάντα, σαν ελάχιστο φόρο τιμής στον αείμνηστο παπα-Δημήτρη...

Αντάμωμα στην Πλατεία του χωριού

Πρώτη σειρά από αριστερα:Διαμαντής Πετρολέκας, Κωσταντινος Πετρολέκας (γιατρός), Μαρίνα Πετρολέκα, κοριτσάκια, Ειρήνη Πετρολέκα, Μαρίνα Παπαγεωργίου, Σταματίνα Πριφτάκη (Μάρκαινα), Κυριακούλα Β. Πετρολέκα, Γεώργιος Πετρολέκας (αδερφός γιατρού)

Δεύτερη σειρά από αριστερά:
Δημήτρης Πριφτάκης, Λεωνίδας Πριφτάκης, Κωσταντίνος Πετρολέκας (Φάντες), Παναγιώτης Παπαγεωργίου (Γκιόζης), Γεώργιος Πετρολέκας (Σολωμός), Μητσολιάμπης, Λευτέρης Παπαγεωργίου, γυναίκα(;), Ελένη του Φάντε, Ειρήνη Παπαγεωργίου, Χρυσάνθη Παπαγεωργίου, Ματίνα Φ. Ροβάτσου, Ελένη Λ. Πριφτάκη, Μητσολιάμπαινα, Τασία Πριφτάκη, Βασίλειος Πετρολέκας, Μαριγώ Παπαγεωργίου, Ματίνα Ξαστερούλη, Θεοδώρα Ιω. Πετρολέκα, Ελένη Πετρολέκα (του Σολωμού), Ματίνα Ιω. Πριφτάκη, Βικτωρία Παπαγεωργίου, Μαρία Θ. Ροβάτσου, Γιώργος Ν. Παπαγεωργίου, αγοράκι (;)

Τρίτη σειρά από αριστερά:
Θεμιστοκλής Παπαγεωργίου, Στάθης Κόκκορης, Μήτρος Ξαστερούλης, Αντώνης Πριφτάκης (Ντάργας), Γιώργος Ελευθ. Παπαγεωργίου, Νικος Ιω. Πριφτάκης, Παναγιώτης Πριφτάκης (Αμερικάνος), αγόρι(;), Δαμιανός Πετρολέκας, Χριστίνα Λαμπρου Πριφτάκη, Βασιλική Γ. Πριφτάκη.

5 Ιουνίου - Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος


Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης - Μάρω Βαμβουνάκη


"Αγιορείτης Γέροντας για την δύναμη της προσφοράς, την άγια ουσία του "δίνω" και του "δίνομαι": Aν δώσεις στον άλλον ένα αμπέλι να το ξεχάσεις. Αν όμως εκείνος σου χαρίσει ένα τσαμπί σταφύλι από το αμπέλι που του χάρισες, μην το ξεχάσεις ποτέ."

"Τα θαύματα θυμώνουν όταν δεν τα πιστεύεις."

"Όλοι παραμερίζουν μπροστά σε εκείνον που ξέρει καλά πού πηγαίνει."

"Οι τρεις δαίμονες του νου: η ανοησία,η δειλία,η αδράνεια."

"Μόνο όποιος μπορεί να αγαπά είναι καλά. Έχει το παν. Εκείνος που δεν μπορεί να αγαπά, όση αγαπη κι αν του προσφέρουν, κλαίγεται και τρώγεται. Τίποτε δεν τον γεμίζει."

"Κάθε ανώτερο άτομο μας φέρνει αντιμέτωπους με τις ελλείψεις και τα αδύνατα σημεία μας."

"Μια ψυχή νερόβραστη, ένας νους πλαδαρός δεν έχει ανάγκη Θεό για να βολεύεται. Ο Θεός ξεβολεύει."

"Μόνο μια φλογερή, ασυμβίβαστη, απελπισμένη καρδιά μπορεί να μπει ειλικρινά στη σκληρή περιπέτεια της απόλυτης αγάπης."

"Η ταπείνωση είναι εξαφάνιση του δυνάστη εγωισμού και εμφάνιση της καθαρής ανάλαφρης ψυχής ,της πνοής-αύρας του Θεού μέσα μας."

"Παολο Κοελο : Όταν επιθυμείς κάτι πάρα πολύ, όλο το σύμπαν συνομωτεί για να το πετύχεις."

"Ντοστογιέφσκι: H ομορφιά θα σώσει τον κόσμο."

"Ό,τι μας στέλνει ή επιτρεπει να μας συμβεί ο Θεός για το καλό μας συμβαίνει."

"Μεσω της μεγάλης τεχνης αποδεικνύεται πως και στο χειρότερο, στο ασχημότερο ζει απόκρυφη η σταγόνα της σωτήριας ομορφιάς."

"Και στο φριχτότερο να θέλω και να μπορώ να βρίσκω το ωραίο που είναι φυτεμένο εντός του. Την πνοή του δημιουργού του, τη φλέβα του παραδείσου που από παντού διερχεται, πότε φανερή, πότε θαμμένη κατω από το προφανές."

"Η αληθινη ωραιότητα αποδεικνύει ότι η ζωή αξίζει."

"Η ομορφιά αποσβολώνει τον ανθρωπο, όπως ο έρωτας: Γιωργος Σεφέρης"

"Γέροντας Παϊσιος: Πας σε μια περιοχή, σε ένα κήπο απ’εξω και συναντάς μια μύγα. Τη ρωτάς -έχει εδώ κάπου λουλούδια;- -Α μπα σου-, απαντάει. -Τι λουλούδια, εδώ εχει μόνο κοπριές, βρωμιές, σκουπίδια, ακαθαρσίες έχει.
Ρωτάς και μια μέλισσα: -Μήπως βρίσκονται εδώ κοντά ακαθαρσίες; -Α όχι απαντά. Εδώ έχει λουλούδια, πολλά λουλούδια, μαργαρίτες, γιασεμιά, ζουμπούλια, ρόδα…
Ας ακολουθήσουμε το βλέμμα της μέλισσας κι ας μας περιτριγυρίζουν μύγες. Κυρίως τότε χρειάζεται η καλή αντίσταση."


Τα αποσπάσματα επέλεξε η Αγγελική Βασιλείου - Πετρολέκα

Ζεϊμπέκικο: Ο Μοναχικός Θρήνος


Το ζεϊμπέκικο δύσκολα χορεύεται. Δεν έχει βήματα είναι ιερατικός χορός με εσωτερική ένταση και νόημα που ο χορευτής οφείλει να το γνωρίζει και να το σέβεται.Είναι η σωματική έκφραση της ήττας. Η απελπισία της ζωής. Το ανεκπλήρωτο όνειρο. Είναι το «δεν τα βγάζω πέρα». Το κακό που βλέπεις να έρχεται. Το παράπονο των ψυχών που δεν προσαρμόστηκαν στην τάξη των άλλων.
Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται ποτέ στην ψύχρα ει μη μόνον ως κούφια επίδειξη. Ο χορευτής πρέπει πρώτα «να γίνει», να φτιάξει κεφάλι με ποτά και όργανα, για να ανέβουν στην επιφάνεια αυτά που τον τρώνε. Η περιγραφή της προετοιμασίας είναι σαφής: "Παίξε, Χρήστο, το μπουζούκι, ρίξε μια γλυκιά πενιά, σαν γεμίσω το κεφάλι, γύρνα το στη ζεϊμπεκιά" (Τσέτσης).
Ο αληθινός άντρας δεν ντρέπεται να φανερώσει τον πόνο ή την αδυναμία του, αγνοεί τις κοινωνικές συμβάσεις και τον ρηχό καθωσπρεπισμό. Συμπάσχει με τον στίχο ο οποίος εκφράζει σε κάποιον βαθμό την προσωπική του περίπτωση, γι' αυτό επιλέγει το τραγούδι που θα χορέψει και αυτοσχεδιάζει σε πολύ μικρό χώρο ταπεινά και με αξιοπρέπεια. Δεν σαλτάρει ασύστολα δεξιά κι αριστερά, βρίσκεται σε κατάνυξη. Η πιο κατάλληλη στιγμή για να φέρει μια μαύρη βόλτα είναι η στιγμή της μουσικής γέφυρας, εκεί που και ο τραγουδιστής ανασαίνει. Ο σωστός χορεύει άπαξ, δεν μονοπωλεί την πίστα. Το ζεϊμπέκικο είναι σαν το «Πάτερ Ημών». Τα είπες όλα με τη μία.
Τα μεγάλα ζεϊμπέκικα είναι βαριά, θανατερά: "Ίσως αύριο χτυπήσει πικραμένα του θανάτου η καμπάνα και για μένα. (Τσιτσάνης)", "Τι πάθος ατελείωτο που είναι το δικό μου, όλοι να θέλουν τη ζωή κι εγώ το θάνατό μου. (Βαμβακάρης)"

Το ζεϊμπέκικο δεν σε κάνει μάγκα*, πρέπει να είσαι για να το χορέψεις. Οι τσιχλίμαγκες με το τζελ που πατάνε ομαδικά σταφύλια στην πίστα εκφράζουν ακριβώς το χάος που διευθετεί η εσωτερική αυστηρότητα και το μέτρο του ζεϊμπέκικου.Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται σε οικογενειακές εξόδους ή γιορτές στο σπίτι, απάδει προς το πνεύμα. Πόσο μάλλον όταν υπάρχουν κουτσούβελα που κυκλοφορούν τριγύρω παντελώς αναίσθητα. Είναι χορός μοναχικός. Όταν το μνήμα χάσκει στα πόδια σου, ο τόπος δεν σηκώνει άλλον. Είναι προσβολή να ενοχλήσει μια ξένη κι απρόσκλητη παρουσία. Γι' αυτό κάποιοι ανίδεοι αριστεροί διανοούμενοι ερμήνευσαν την επιβεβλημένη ερημία του χορού με τα δικά τους φοβικά σύνδρομα, αποκάλεσαν το ζεϊμπέκικο «εξουσιαστικό χορό», που περιέχει, δήθεν, μια «αόρατη απειλή». Είδαν, φαίνεται, κάποιον σκυλόμαγκα να χορεύει και τρόμαξαν. Όμως, και έναν κυριούλη αν ενοχλήσεις στο βαλσάκι του, κι αυτός θα αντιδράσει.

Το ζεϊμπέκικο δεν είναι γυναικείος χορός. Απαγορεύεται αυστηρώς σε γυναίκα να εκδηλώσει καημούς ενώπιον τρίτων, είναι προσβολή γι' αυτόν που τη συνοδεύει. Αν δεν είναι σε θέση να ανακουφίσει τον πόνο της, αυτό τον μειώνει ως άντρα και δεν μπορεί να το δεχτεί. Και στο μάτι δεν κολλάει. Μια γυναίκα δεν είναι μάγκας, είναι θηλυκό ή τίποτα. Κι ένας άντρας, πρώτα αρσενικό και μετά όλα τ' άλλα. Αυτό είναι το αρχέτυπο. Κι αν το εποικοδόμημα γέρνει καμιά φορά χαρωπά, η βάση μένει ακλόνητη. Εξαιρούνται οι γυναίκες μεγάλης ηλικίας που μπορεί να έχουν προσωπικά βάσανα: χηρεία ή πένθος για παιδιά. (Κι όμως είδα σπουδαίο ζεϊμπέκικο από δύο γυναίκες, τη Λιλή Ζωγράφου, που αυτοσχεδίαζε έχοντας αγκαλιάσει τον εαυτό της από τους ώμους με τα χέρια χιαστί σαν αρχαία τραγωδός και μια νεαρή πουτάνα σε ένα καταγώγιο των Τρικάλων, πιο αυτεξούσια απ' όλους τους αρσενικούς εκεί μέσα.)

Η μεγάλη ταραχή είναι οι χωρικοί. Σε πλατείες χωριών, με την ευκαιρία του τοπικού πανηγυριού ή άλλης γιορτής, κάτι καραμπουζουκλήδες ετεροδημότες χορεύουνε ζεϊμπέκικο στο χώμα, προφανώς για να δείξουνε στους συγχωριανούς τους πόσο μάγκες γίνανε στην πόλη. Οι άνθρωποι της υπαίθρου δεν έχουν μπει στο νόημα κι ούτε μπορούν να εννοήσουν. Τα δικά τους ζόρια είναι κυκλικά, έρχονται, περνάνε και ξαναέρχονται σαν τις εποχές του χρόνου. Δεν είναι όλη η ζωή ρημάδι. Γι' αυτό χορεύουν εξώστρεφα, κάνουν φούρλες, σηκώνουν το γόνατο ή όλο το πόδι, κοιτάνε τους γύρω αν τους προσέχουν, χαμογελάνε χορεύοντας. Μιλάνε με τον Θεό των βροχών και του ήλιου, όχι τον σκοτεινό Θεό του χαμόσπιτου και των καταγωγίων.
Δεν γίνεται καν λόγος για το τσίρκο που χορεύει επιδεικτικά, σηκώνει τραπέζια με τα δόντια και ισορροπεί ποτήρια στο κεφάλι του. Ή τη φρικώδη καρικατούρα ζεϊμπέκικου που παρουσιάζουν οι χορευτές στις παλιές ελληνικές ταινίες και προσφάτως στα τηλεοπτικά σόου. Το ζεϊμπέκικο είναι κλειστός χορός, με οδύνη και εσωτερικότητα. Δεν απευθύνεται στους άλλους. Ο χορευτής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον. Περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, τον οποίο τοποθετεί στο κέντρο του κόσμου. Για πάρτη του καίγεται, για πάρτη του πονάει και δεν επιζητεί οίκτο από τους γύρω. Τα ψαλίδια, τα τινάγματα, οι ισορροπίες στο ένα πόδι είναι για τα πανηγύρια. Το πολύ να χτυπήσει το δάπεδο με το χέρι «ν' ανοίξει η γη να μπει». Και, όσο χορεύει, τόσο μαυρίζει. Πότε μ' ανοιχτά τα μπράτσα μεταρσιώνεται σε αϊτό που επιπίπτει κατά παντός υπεύθυνου για τα πάθη του και πότε σκύβει τσακισμένος σε ικεσία προς τη μοίρα και το θείο.

Τα παλαμάκια που χτυπάνε οι φίλοι ή οι γκόμενες καλύτερα να λείπουν. Ο πόνος του άλλου δεν αποθεώνεται. Το πιο σωστό είναι να περιμένουν τον χορευτή να τελειώσει και να τον κεράσουν. Να πιούνε στην υγειά του, δηλαδή να του γιάνει ο καημός που τον έκανε να χορέψει.

Ειπώθηκε πως το ζεϊμπέκικο σβήνει. Ο αρχαϊκός χορός της Θράκης που τον μετέφεραν οι ζεϊμπέκηδες στη Μικρά Ασία και τον επανέφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες του 1922 έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο, δεν έχει θέση σε μια νέα κοινωνία με άλλα αιτήματα και άλλες προτεραιότητες. Μπορεί και να γίνει έτσι. Αν χαθούν η αδικία, ο έρωτας και ο πόνος, αν βρεθεί ένας άλλος τρόπος που οι άντρες θα μπορούν να εκφράζουν τα αισθήματά τους με τόση ομορφιά και ευγένεια, μπορεί να χαθεί και το ζεϊμπέκικο. Όμως βλέπεις μερικές φορές κάτι παλικάρια να γεμίζουν την πίστα με ήθος και λεβεντιά που σε κάνουν να ελπίζεις όχι απλώς για τον συγκεκριμένο χορό, αλλά για τον κόσμο ολόκληρο.

* Ο μάγκας είναι άντρας σεμνός, καλοντυμένος και μοναχικός. Δεν είναι επιδεικτικό κουτσαβάκι και αλανιάρης. Όπως αναφέρεται και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, «μάγκας: έξυπνος και με συμπεριφορά που ταιριάζει σε άντρα».

Διονύσης Χαριτόπουλος, Τα Νέα, 14/9/2002


Παλιό και το ξέθαψα μήπως δώσω αφορμή για συζήτηση πάνω σ' ένα θέμα που βρίσκω άκρως ενδιαφέρον. Στα περισσότερα προσωπικά συμφωνώ με τον συγγραφέα. Αν θέλετε, το συζητάμε...

σπύρος πετρολέκας