Λυχνάρι - Τεύχος 17 - Δεκέμβριος 1995 & Ελεύθερος Τύπος - 12/12/08






Αγριολούλουδο

"...κι αν χιονίζει και αν βρέχει,
τ' αγριολούλουδο αντέχει"

Εκεί, δίπλα στο μαγαζί του "Αμερικάνου" – χρόνια πριν…


Αριστερά: ο μπαρμπα-Αντώνης ο "Παπαλέκας" με το ζωνάρι του
Δεξιά: ο Γεωργάκης του "Τσιντάνη" - αγωγιάτης με τη θρυλική μούλα
Στη μέση: ο μπαρμπα-Παναγιώτης ο "Αμερικάνος" -
γειτονάκι μου με τη θεια-Τασία - ο "μάπας" (τι ειρωνία!) -
με απίστευτες ευαισθησίες άγνωστες σ’ όλους σχεδόν τους Χαρακιώτες.
Τυφλός με τη μαγκούρα γύριζε και πότιζε τις πικροδάφνες που είχε φυτέψει σ’ όλο το χωριό - σήμερα ομορφαίνουν το άνυδρο περιβάλλον του -
και ρωτούσε την αδερφή μου τη Μαρία που τον συνόδευε:
"ρε Μαρία ανθίσανε; Γιατί εμένα παιδιά δε μου ‘δωσε ο Θεός...
Αυτά είναι τα παιδιά που έχω..."

Μεγάλες κουβέντες από απλούς ανθρώπους...

Κοινή Υπουργική Απόφαση Ειδικού Πλαισίου ΑΠΕ και Ανατολική Λακωνία

Πρόσφατα, θεσμοθετήθηκε το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού (ΦΕΚ 2464/Β/3-12-08).
Βασικός σκοπός του η καθιέρωση κανόνων και κριτηρίων χωροθέτησης που θα επιτρέπουν αφενός τη δημιουργία βιώσιμων εγκαταστάσεων ΑΠΕ και αφετέρου την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Σχετικά με τη χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων ανά τη χώρα (άρθρο 5), η ανατολική Λακωνία υπάγεται στις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΕΡΙΟΧΗ 3 – Δήμοι Βοιών, Γερονθρών, Ζάρακα, Μολάων, Μονεμβάσιας και Νιάτων).

Στο άρθρο 6 της εν λόγω ΚΥΑ, καθορίζονται οι περιοχές αποκλεισμού χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων, ενώ στους Πίνακες του Παραρτήματος ΙΙ ορίζονται οι ελάχιστες αποστάσεις αυτών από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (μνημεία της φύσης, αισθητικά δάση κλπ.), πολιτιστικής κληρονομιάς (μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, ζώνες αρχαιολογικών χώρων κλπ.) και οικιστικών δραστηριοτήτων (ζώνες Α’ και Β’ κατοικίας, Π.Ε.Ρ.ΠΟ. κλπ.).

Καταθέτω στη συνέχεια τους προβληματισμούς μου για την εφαρμογή της συγκεκριμένης Κ.Υ.Α. σε ό,τι αφορά 3 Δήμους του Νομού (Ζάρακα, Μονεμβάσιας και Βοιών), οι οποίοι συνθέτουν μια ενιαία χωρική ενότητα με ομοειδή περιβαλλοντικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Οι Δήμοι αυτοί υπάγονται (όπως προαναφέρθηκε) στις Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας, ενώ παρατηρείται σε αυτούς εντονότατο ενδιαφέρον για χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων. Παράλληλα, συντάσσονται σε επίπεδο Δήμου οι αντίστοιχες Χωροταξικές Μελέτες, που βρίσκονται αυτήν την περίοδο σε στάδιο διαβούλευσης.

Οι μελέτες αυτές, μεταξύ άλλων, προτείνουν:

- Για την προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος:
• Δημιουργία Περιοχών Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ), με κατάργηση της δόμησης και θεσμοθέτηση χρήσεων συμβατών με την περιβαλλοντική προστασία.
Αυτές οι περιοχές είναι 8 ορεινοί όγκοι κατά μήκος της οροσειράς του Πάρνωνα, Ζώνες Περιαστικού Πρασίνου, Φυσικά Μνημεία, Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους κ.ά.
• Δημιουργία 2 Πάρκων Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης περιφερειακής εμβέλειας – ένα πλησίον του υγρότοπου της Στρογγύλης (Δήμος Βοιών) και ένα στο Γέρακα (Δήμος Ζάρακα).
• Κήρυξη 3 Περιοχών Οικοανάπτυξης (μία σε κάθε Δήμο), καθότι αποτελεί αναπτυξιακό μονόδρομο η αναδυόμενη προοπτική τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής μέσω εναλλακτικών μορφών τουρισμού (πολιτιστικός, οικολογικός, αγροτουρισμός κ.ά.).
• Σύσταση Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Λακωνίας, μετά τη σύνταξη των απαιτούμενων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στις 3 περιοχές του δικτύου «NATURA 2000» (2 Τόποι Κοινοτικής Σημασίας - GR2540001, GR2540002 και 1 Ζώνη Ειδικής Προστασίας - GR2540007) που απαντώνται εντός των διοικητικών ορίων των ανωτέρω Δήμων.
• Χαρακτηρισμός συγκεκριμένης έκτασης ως Περιοχή Ελέγχου και Περιορισμού της Δόμησης (ΠΕΠΔ), με απόλυτη προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας.

- Για την προστασία – ανάδειξη του Πολιτιστικού Περιβάλλοντος:
• Ένταξη του Κάστρου της Μονεμβάσιας και της ευρύτερης περιοχής του στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
• Θεσμοθέτηση μεγάλου αριθμού Αρχαιολογικών Χώρων (αρχαία οχυρά, βυζαντινοί ναοί, πύργοι, σπήλαια, γεωλογικοί γεώτοποι, ιστορικοί τόποι), είτε με καθορισμό Ζωνών Προστασίας (Α και Β), είτε με καθορισμό Περιμετρικής Ζώνης (50 – 100 m), επί τη βάσει του Αρχαιολογικού Νόμου 3028/2002.
• Καταγραφή, προστασία και ανάδειξη Αρχαιολογικών Χώρων, στη χάραξη της πολιτιστικής διαδρομής «Παυσανίας», που ξεκινά από τις θέσεις «Όνου Γνάθος» (Κοινότητα Ελαφονήσου) - «Βοιαί» - «Νυμφαίο» (Δήμος Βοιών), συνεχίζει στις θέσεις «Επιδήλιο» - «Μινώα» - «Επίδαυρος Λιμηρά» (Δήμος Μονεμβάσιας) και καταλήγει στις θέσεις «Ακρόπολη Ζάρακα» - «Ιερό Ασκληπιού - Κύφαντα» (Δήμος Ζάρακα), και ένταξή της σε διαδημοτικό, τουριστικό δίκτυο.
• Χαρακτηρισμός ενός μεγάλου αριθμού οικισμών ως παραδοσιακών και οργάνωση στον εξωαστικό χώρο δικτύου πεζοπορικών διαδρομών, δεδομένου ότι κατά μήκος της περιοχής διέρχεται το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος διεξάγει αυτήν την περίοδο συστηματική έρευνα στη χερσόνησο του Μαλέα και μέχρι στιγμής έχει έλθει στο φως μεγάλος αριθμός σπηλαίων, πολλά από τα οποία παρουσιάζουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον, διασώζοντας αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από τα παλαιολιθικά, μέχρι τα μεταβυζαντινά χρόνια.

Όλες οι περιοχές που προαναφέρθηκαν, με σημαντικότατα περιβαλλοντικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, αποτελούν εν δυνάμει (απομένει η θεσμοθέτησή τους) περιοχές αποκλεισμού – ζώνες ασυμβατότητας χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων (όπως αυτές περιγράφονται στο άρθρο 6 της σχετικής ΚΥΑ), ενώ παράλληλα κινδυνεύουν να αλλοιωθούν ανεπανόρθωτα στην περίπτωση που η χωροθέτηση των ΑΠΕ προηγηθεί της θεσμοθέτησης των τοπικών χωροταξικών μελετών (άρθρο 21, παρ. 3 σχετικής ΚΥΑ).

Έτσι, η εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ακυρώνει στην πράξη τη δημιουργία βιώσιμων αιολικών εγκαταστάσεων, την αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και, εν τέλει, την αποφυγή συγκρουσιακών σχέσεων μεταξύ χρήσεων γης, που αποτελεί άλλωστε και τον πρωτεύοντα σκοπό θεσμοθέτησης του Πλαισίου.

Προς επιβεβαίωση των παραπάνω ισχυρισμών, παραθέτω δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις έντονης ασυμβατότητας μεταξύ χρήσεων γης:

- Εντός περιοχής Γεωργικής Γης Υψηλής Παραγωγικότητας, όπου από την τοπική Χωροταξική Μελέτη προτείνεται αυστηρός περιορισμός της δόμησης (ΠΕΠΔ με απαγόρευση κατοικίας), ήδη σημειώνονται εξαγορές πολλών εκτάσεων, προς τοποθέτηση φωτοβολταϊκών μονάδων.
- Σε ορεινό όγκο που ανήκει σε περιοχή του δικτύου «NATURA 2000», όπου η τοπική Χωροταξική Μελέτη προτείνει καθεστώς απόλυτης προστασίας με κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης (ΠΕΠ) και η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος ερευνά την ύπαρξη πολυάριθμών σπηλαίων με μεγάλη αρχαιολογική σημασία, παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον για εγκατάσταση αιολικών πάρκων.

Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, με την παρούσα ΚΥΑ επιτρέπεται η χωροθέτηση εγκαταστάσεων ΑΠΕ, λόγω έλλειψης, εισέτι, θεσμικού πλαισίου προστασίας των περιοχών αυτών.

Μετά ταύτα, προτείνω τα εξής:

1. Άμεση σύνταξη των απαιτούμενων Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών για τους 2 ΤΚΣ και τη ΖΕΠ της συγκεκριμένης περιοχής των 3 προαναφερθέντων Δήμων.
Με τον τρόπο αυτό, θα συγκεντρωθούν – αξιολογηθούν τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και θα προταθούν τα αναγκαία μέτρα προστασίας του (θεσμοθέτηση Διατηρητέων Μνημείων Φύσης, Τοπίων Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους, Εθνικών Πάρκων κλπ., καθορισμός αντίστοιχων συμβατών χρήσεων κ.ά.)
2. Ολοκλήρωση των ερευνών της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος για καταγραφή των σπηλαίων της περιοχής, αξιολόγησή τους, αντίστοιχη θεσμοθέτηση ζωνών προστασίας και διερεύνηση πιθανότητας δημιουργίας Σπηλαιολογικού Πάρκου Λακωνίας.
3. Θεσμοθέτηση από τις αρμόδιες Εφορείες Προϊστορικών – Κλασικών Αρχαιοτήτων, Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και Νεότερων Μνημείων των σημαντικότερων θέσεων πολιτιστικού ενδιαφέροντος (Αρχαιολογικοί Χώροι, Νεότερα Μνημεία κλπ.).
4. Αναστολή των διαδικασιών αδειοδότησης εγκατάστασης αιολικών σταθμών, μέχρι την ολοκλήρωση των προαναφερόμενων ενεργειών, καθόσον η περιοχή της Ανατολικής Λακωνίας είναι Περιοχή Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ), όμως παράλληλα διαθέτει σημαντικότατο φυσικό περιβάλλον και εξαιρετικά πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα – στοιχεία που, ενώ αποτελούν την καθοριστικότερη αναπτυξιακή της παράμετρο, δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχουν μελετηθεί – αξιολογηθεί – αναδειχθεί.
Έτσι, δικαιολογείται η έντονη ανησυχία των τοπικών κοινωνιών αυτήν την περίοδο, χωρίς τη συναίνεση των οποίων, κανένα αναπτυξιακό μοντέλο δεν είναι βιώσιμο.
5. Τέλος, μετά την ολοκλήρωση των παραπάνω ενεργειών, αφού πλέον θα έχουν οριοθετηθεί οι περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων, μπορούμε να εξετάσουμε εφαρμογή του Πλαισίου για βιώσιμες εγκαταστάσεις ΑΠΕ και αρμονική ένταξή τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Αντίστροφη διαδικασία δεν αρμόζει σε ευρωπαϊκή χώρα.


Νέα Σμύρνη, 12-01-2009

σπυρος πετρολεκας
χωροτάκτης