Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο της συμπατριώτισσας Μαρίας Γιαννιού - Παπαφράγκου
με τίτλο Χωράφια και Νερόμυλοι στο Κυπαρίσσι Ζάρακα Λακωνίας.
Δημοσιεύουμε στην συνέχεια ένα απόσπασμα απο το βιβλίο με μία επισήμανση.
Οι Νερόμυλοι αποτελούν σημαντικά μνημεία της αγροτικής μας κληρονομιάς
και επιβάλλεται να τα αποκαταστήσουμε να τα αναδείξουμε
και να τα εντάξουμε - μαζί με άλλα στοιχεία της παραδοσής μας
σε ένα ενιαίο τουριστικό δίκτυο ήπιας και βιώσιμης ανάπτυξης του Ζάρακα.
ΤΟ ΑΛΕΣΜΑ : ΑΛΕΣΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΛΕΣΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Τον κύκλο των γεωργικών δραστηριοτήτων ,της σποράς,της καλλιέργειας και της συγκομιδής του σιταριού ,πρέπει να ολοκληρώσει την διαδικασία μεταποίησης του καρπού σε αλεύρι ,δηλαδή το άλεσμα.
Μπορούσε γενικά να γίνει στο αλώνι,στο μύλο,σε άλλη εγκατάσταση, ή ακόμα και στο σπίτι.
Μας είναι γνωστή μια μεγάλη ποικιλία αλεστικών μηχανισμών και εγκαταστάσεων :
Χειρόμυλοι ,αλογόμυλοι,ανεμόμυλοι , νερόμυλοι ,που λειτούργησαν με τη μυική η με τη ζωική δύναμη ,την ανεμοκίνηση ή την υδροκίνηση αντίστοιχα.
Στο Κυπαρίσσι συναντούμε δύο μορφές αλεστικών μηχανισμών ,τους χερόμυλους ,παλιότερα ,και μεταγενέστερα τους νερόμυλους.
Το χερόμυλο ή χειρόμυλο αποτελούσαν δυο πέτρες ,στρογγυλές με επίπεδη επιφάνεια.Επάνω στην κάτω μυλόπετρα τοποθετούσαν την επάνω ,η οποία κοντά στην περιφέρειά της έφερε λαβή ,κάθετα τοποθετημένη ,για την περιστροφή ,και από την οπή που υπήρχε στο κέντρο της έριχναν λίγο λίγο τον καρπό για να κομματιαστεί ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες
.Σε ένα ύφασμα απλωμένο κάτω και γύρω από το χερόμυλο έπεφτε ο κομματιασμένος καρπός.Οι μυλόπετρες ήταν κατασκευασμένες από σκληρό είδος πέτρας ,αλλά δεν γίνεται γνωστό από πού τις προμηθεύονταν.Αναφέρεται ότι στα Κύθηρα , που είανι κοντά στην Λακωνία ,τέτοιες εισάγονταν από την Μήλο.
Σήμερα,στο Κυπαρίσσι ,παραμελημένοι σε κάποιους αποθηκευτικούς χώρους διασώζονται κάποιοι χερόμυλοι.Στο πρόσφατο παρελθόν χρησιμοποιήθηκανγια να αλέθουν σιτάρι για πλιγούρι και κουκιά.Σε παλαιότερες εποχές όμως άλεθαν και το σιταρι για ψωμί.
Με τη λειτουργία αργότερα των νερόμυλων εγκαταλείφθηκαν οι χερόμυλοι ,ή απέμειναν σε χρήση νοικοκυριών ,ίσως για άλλους καρπούς ,εκτός των σιτηρών ,αφού πλιγούρι μπορούσαν να δώσουν και οι νερόμυλοι ,εφόσον ο μυλωνάς είχε τη δυνατότητα να ρυθμίζει κατάλληλα την απόσταση ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες.
Πάντως οι χερόμυλοι είχαν την δική τους αξία στην αγροτική οικονομία.
Το ενδιαφέρον μας όμως, σύμφωνα με το στόχο της έρευνας ,επικεντρώνεται στους νερόμυλους ,οι οποίοι ικανοποίησαν για χρόνια τις ανάγκες των κατοίκων ,και συνδεθηκαν με την παραδοσιακή ζωή του χωριού,που η φύση προίκισε με το ανεκτίμητο αγαθό,το νερό,την πηγή της ζωής,του καθαρμού και της κίνησης.
Το νερό του Κυπαρισσιού είναι πηγαίο ,και όπως είναι γνωστό ,σε διάφορες περιοχλες της Ελλάδας ,ηπειρωτικές και νησιωτικές ,κοντά σε πηγές ,σε ποτάμια (ακροποταμιές) ,χειμάρρους ,ακόμα και σε λίμνες που το νερό τους διοχετεύεται στην θάλασσα ,θα συναντήσουμε νερόμυλους.
Η πηγή του χωριού ,που το υδάτινο δυναμικό της επέτρεψε τη λειτουργία μύλων ,είναι γνωστή από την αρχαιότητα.
Ο Παυσανίας είδε ΄΄κρουνόν΄΄με κρύο νερό να βγαίνει από το βράχο.Τον πλούτο της πηγής είδαν και οι ξένοι περιηγητές του 19 αιώνα :
10 στάδια περίπου απ΄το λιμάνι ξεπροβάλλει μια καταπληκτική πηγή ,μια όμορφη πηγή βγαίνει από τον βράχο.Εκεί βρίσκονται τα ερείπια.Η πηγή χρησιμεύει ως κινητήρια δύναμη για πολλούς μύλους,μια ωραία πηγή ξεχύνεται από τους βράχους.
Είναι ευνόητο ότι η επάρκεια του νερού για την λειτουργία των νερόμυλων δεν κρίνεται με τα σημερινά δεδομένα και επομένως τις συνθήκες δημιουργίας των υδροκίνητων εγκαταστάσεων στο Κυπαρίσσι πρέπει να προσεγγίσουμε με τα δεδομένα των χρόνων της λειτουργίας τους,οπότε το νερό της πηγής ηταν αφθονότερο ,σύμφωνα με την παράδοση ,αφού όπως προσθέτει ,κοντά σε όλους σχεδόν τους μύλους υπήρχαν κήποι ποτιστικοί στα χρόνια της λειτουργίας τους.
Εξω από τον συνοικισμό της Βρύσης του χωριού ,ξεκινώντας από την θέση που αναβλύζει το νερο της πηγής ,από την οποία έλαβε το όνομα ο συνοικισμός ,και με κατεύθυνση προς αυτόν ,κτίστηκαν συνολικά 6 νερόμυλοι ,τοποθετημένοι σε διάταξη ,σε σειρά ,παράλληλα με το δρόμο του νερού ,φυσικό ή τεχνητό.
