ΤΟΝ άρτον ΗΜΩΝ ΤΟΝ ΕΠΙΟΥΣΙΟΝ...

Τα παλιότερα χρόνια και κυρίως πριν από το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο ,λίγες οικογένειες στον Ζάρακα έκαναν αρκετό σιτάρι και κριθάρι για να περάσουν τη χρονιά τους.Έτσι αναγκάζονταν να αγοράσουν για συμπλήρωμα σιτάρι ή αλεύρι από άλλους παραγωγούς,άλλων χωριών ή από το εμπόριο.
Το σιτάρι το άλεθαν κατά μικρές ή μεγάλες ποσότητες στους ανεμόμυλους των γύρω υψωμάτων,που το πήγαιναν με τα ζώα τους.Όταν ερχόταν το αλεύρι η νοικοκυρά κοσκίνιζε,όσο χρειαζόταν,με την κρισάρα ή σίτα ,το ζύμωνε με ζεστό νερό ,αφού το ανακάτευε πρώτα με προζύμι,που χρησίμευε για μαγιά και τέλος έκανε τα καρβέλια ή τις φρατζόλες , το σκέπαζε με μάλλινα ρούχα για να μην κρυώσει και το άφηνε να γίνει ή να ΄ρθει ,όπως το λένε καλύτερα.Το ζύμωμα του ψωμιού με τα χέρια είναι μια δύσκολη και αρκετά κουραστική δουλειά και θέλει και δύναμη και τέχνη από τη γυναίκα ζυμώστρα.

Συνήθως γινόταν νύχτα ,τις πρωινές ώρες ,αφού ανάπιαναν το προζύμι αποβραδίς κατά την εποχή του χειμώνα,κυρίως.Όταν πλησίαζε να γίνει ή να ρθει το ζυμάρι ,που ήταν τοποθετημένο καρβέλια και φρατζόλες πάνω στην ψωμόταβλα και τυλιγμένο με ένα ειδικό μακρόστενο αργαλένιο ύφασμα που το λένε μισάλι ,τότε η νοικοκυρά άναβε κλαριά και έκαιγε το φούρνο για κάμποση ώρα .

Κι όταν τελείωνε κι αυτό ,τότε έριχναν με το ειδικό φτυάρι τα ψωμιά στο φούρνο ,με σειρά ,έκλειναν το φούρνο με τη μεταλλική ή πέτρινη πλάκα και το ψωμί ψηνόταν για μια ώρα περίπου.Τέλος άνοιγαν το φούρνο κι έβγαζαν πάλι με το ξύλινο φτυάρι τα ψωμιά ,με τα οποία θα πέρναγε η φαμελιά για μια βδομάδα ή και περισσότερο.
Όπως το ζύμωμα έτσι και το κάψιμο του φούρνου απαιτεί τέχνη και πείρα,γι αυτό έκαιγαν το φούρνο ηλικιωμένες και έμπειρες γυναίκες.

Παλιότερα ανακάτευαν το σταρένιο αλεύρι με κριθαρένιο ή και αραποσιτένιο για να φτουράει.
Σήμερα πολύ λίγες γυναίκες ζυμώνουν ψωμιά,γιατί δεν υπάρχουν γεωργοί να σπέρνουν σιτάρια.Γι αυτό όλοι σχεδόν αγοράζουν έτοιμο ψωμί από τους φούρνους των Μολάων.
Αξίζει ,νομίζω,να αναφέρω κι ένα έθιμο,που είχαν οι παλιές νοικοκυρές κατά το ζύμωμα του πρώτου ψωμιού ,από τη νέα σοδειά.Εφτιαχναν λοιπόν και μια λαγάνα στο ταψί ,με ζυμάρι,λάδι,αλάτι και την ψήνανε κι αυτή μέσα στο φούρνο.Όταν ψηνόταν την άλειφαν με μέλι,την έκοβαν μικρά κομμάτια και τη μοίραζαν στο χωριό για το καλό κι όσοι έτρωγαν εύχονταν καλοφάγωτο το νέο σιτάρι.
Επίσης οι εύποροι έδιναν σε φτωχές οικογένειες ένα κομμάτι ζεστό ψωμί,κάθε φορά που ζύμωναν.
Από παλαιότερα ,μέχρι και σήμερα ακόμη ,με το φρέσκο ψωμί,συνήθιζαν να φτιάχνουν και τη λεγόμενη προπύρα με ζυμάρι ,λεπτή σαν πίτα,την αλατίζουν ,την αλείφουν με λάδι,και τη βάζουν στο φούρνο σκέτη ή στο ταψί.Ψήνεται σε μισή ώρα περίπου και τη βγάζουν νωρίτερα.Την τρώνε ζεστή με ελιές ή τυρί κι είναι πραγματικά πολύ νόστιμη.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ  ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ  ΤΟΥ ΖΑΡΑΚΑ του  Παναγιώτη  Γ. Ρουμελιώτη -1996