Η ΑΡΒΑΝΙΤΙΑ ΚΑΙ ..... Ο ΖΑΡΑΚΑΣ

..............Συναφώς παραθέτω και την ακόλουθη πληροφορία των αρχαιολόγων A.Wase και F.Hasluck.,πολύ παλαιά μεν (αρχές του 20ου αιώνα),αλλά ενδεικτική:
 «Ωστόσο,γράφει,στο Δήμο Ζάρακα έδρα των οποίων είναι η Κρεμαστή ,τα αλβανικά ομιλούνται γενικώς μεταξύ των κατοίκων ,κατά προτίμηση σε σχέση με τα ελληνικά ,ιδιαίτερα δε από γυναίκες.Περαιτέρω προς τα βόρεια ,αυτή η περιοχή περιλαμβάνει τμήμα της περιοχής όπου ομιλείται η τσακωνική στα χωριά Πουλήθρα ,Κουνουπιά και Λεωνίδιο.»
Συγκινητική είναι,για μένα τουλάχιστον ,η γειτονιά ,η γειτνίαση αυτή,έστω και στις αρχές του 20ού αιώνα ,δύο ζωντανών ακόμα πανάρχαιων γλωσσών (η αλβανική πιστεύεται ότι ανάγεται στους αρχαίους Ιλλυριούς.)
Οι συνήθεις στο παρελθόν απομονώσεις περιοχών και κοινοτήτων αναδεικνύονταν σε παράγοντα διατήρησης της ομοιογένειας και της ταυτότητάς τους.Αλλά και οι νεότερες εξελίξεις προς τις μεγαλουπόλεις και κοσμοπόλεις έχουν επίσης τις δικές τους απομονώσεις ,μικρότερων βέβαια μονάδων ή ,προπάντων ατόμων.
Επιτρέψτε μου να διαβάσω ένα περιστατικό σχετικό και μ’αυτή την περίπτωση ,όπου η έξοδος από την απομόνωση μιας κοινότητας δρα καθοριστικά στην απομάκρυνση από την παράδοση ,με την οποία ,αντιθέτως ,δένονται κάποιοι που βρίσκονται σε κοσμοπολιτικά περιβάλλοντα :
«Η απομόνωση ,διαβάζω ,μένοντας ακόμα λίγο στην περιοχή του Ζάρακα ,αλλά και η αμφίδρομη επικοινωνία των κατοίκων του Ζάρακα με αρβανιτόφωνα νησιά,όπως η Ύδρα και οι Σπέτσες (ίσως και ο Πόρος ή η Σαλαμίνα)παράτειναν την αρβανιτοφωνία στους Ζαρακίτες.
Αρβανιτοφωνία που μετέφεραν μέχρι και την Αμερική ή τον Καναδά,όπου πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν πριν ή και μετά τον πόλεμο του 1940.Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι όταν το 1948 πραγματοποίησα την πρώτη έρευνά μου στο Κυπαρίσσι, τα Αρβανίτικα είχαν σχεδόν σιγήσει.
Μου υπεδείχθη τότε από τον γηραιότερο Ιωάννη Πρόντζο ο πολύ νεότερός του αδερφός Αγγελής ,ο λεγόμενος Αμερικάνος.Πράγματι ο Αγγελής Πρόντζος ,που έζησε πολλά χρόνια εργαζόμενος στην Αμερική ,γνώριζε ακόμη πολύ καλά τα αρβανίτικα ,του χωριού του,αφού αυτά μιλούσε με τους συνομήλικους ή μεγαλύτερους συμπατριώτες του στην Αμερική.
 Όταν πια γύρισε συνταξιούχος στο Κυπαρίσσι (για αυτό και το παρωνύμιο Αμερικάνος), ο μεγαλύτερος αδερφός του τα είχε σχεδόν ξεχάσει ,αφού κανείς πλέον στο χωριό δεν τα χρησιμοποιούσε στην καθημερινή του ομιλία.

Ακόμη και στα τραγούδια ,το συναισθηματικότερο κατά τεκμήριο είδος αφήγησης ,ξεχωρίζουμε συνήθως μια τραχύτητα συμπεριφοράς ,αντικαθρέπτισμα μιας τραχιάς ζωής ,από το χωριό Ρηχιά Λακωνίας .

Είπα της μάνας: «Πάντρεψέ με .»
Η μάνα είπε : «Με το χλωρό χορτάρι».
Το χορτάρι όμως ξεράθηκε
κι η μάνα έκανε πως δε με είδε .
Και ο πατέρας δε με λυπήθηκε
αλλά με έσπασε στο ξύλο .
Και σε μια πιο σκληρή ,αδυσώπητη παραλλαγή :
 Κι ο πατέρας με το κομμένο αυτί
 έβγαλε το μαχαίρι του και με έσφαξε.
(χ.Ρηχιά Λακωνίας .Καταγράφηκε και σε άλλο χωριό της ίδιας περιοχής.)
Ωστόσο τα πολλά τραγούδια ,όπως βλέπω ,δεν έχουν τις παραλλαγές τους και στον ευρύτερο ελληνικό χώρο ,πιθανώς εξαιτίας της απομόνωσής τους ,που δεν διευκόλυνε κάποια γενικότερη έξοδο των κατοίκων .απαραίτητη για τη «μετανάστευση»και τοπικών τραγουδιών.

απο  το βιβλίο  που κυκλοφόρησε  πρόσφατα
Η ΑΡΒΑΝIΤΙΑ ΣΤΟΝ ΜΩΡΙΑ  του Τίτου  Γιοχάλα