Σήμερα έχω την μεγάλη χαρά να παρουσιάσω δύο σπουδαίους εικαστικούς
από τον Ζάρακα.Την Ιωάννα ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ κόρη της Βούλας Σταυροπούλου
και εγγονή των, Αγγελή Σταυρόπουλο-«Νέκου» και της Γιαννούλας
το γένος Παράσχου. Τον Λάμπρο ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟ εγγονό του Λάμπρου
Σταυρόπουλου και της Παναγιώτας το γένος Κόκκορη.Ολοι από την ΡΕΙΧΙΑ .
Αφορμή η ένταξη προσφάτως τριών στοιχείων του ΖΑΡΑΚΑ στο Εθνικό
Ευρετήριο Άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO,αφού
αποτέλεσαν την ψυχή του εγχειρήματος. Η Ιωάννα τα τελευταία χρόνια
ζει στην Μονεμβασιά και μαζί με τον εικαστικό και συνεργάτη της Λάμπρο δημιουργούν
έργα τέχνης σε έναν μαγικό χώρο λουσμένο στο φως στο Λιμάνι του ΓΕΡΑΚΑ.
Ο Λάμπρος συχνά κλέβει χρόνο και στοχάζεται στις απόκρημνες παραλίες του Ζάρακα ,
αγναντεύοντας το Μυρτώο. Παραθέτω στην συνέχεια με την κ. ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗ
μία άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με οραματικές προτάσεις για την
περιοχή μας. Τέλος παρατίθενται δύο έργα τους από κοινή έκθεση που
πραγματοποιείται αυτή την περίοδο στην Μονεμβασία με τίτλο «Ωδή στο φως»
-Απ’ ότι γνωρίζουμε είχατε την αρχική ιδέα και στην συνέχεια ήσασταν η ψυχή
του εγχειρήματος για την προβολή των άυλων στοιχείων της πολιτιστικής
κληρονομιάς του ΖΑΡΑΚΑ.Ετσι πρόσφατα με απόφαση της Υπουργού
Πολιτισμού εντάχθηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
της UNESCO τρία ζαρακίτικα στοιχεία(αρμάθια-στέρνα-τουλουμίσιο). Πείτε μας
κάτι για αυτήν την προσπάθεια ως εμπειρία, στιγμές που ζήσατε …..
-Οι συνεντεύξεις, η συγκέντρωση των πληροφοριών και των ιστορικών στοιχείων
καθώς και όλη η προετοιμασία των δελτίων στοιχείων για την εγγραφή τους
στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς υπήρξε το αποτέλεσμα
μιας συστηματικής έρευνας, με στόχο την ανάδειξη και στήριξη των ανθρώπων
που κατοικούν στα χωριά του Ζάρακα και ευρύτερα του Δήμου Μονεμβασίας.
Στα πλαίσια της έρευνας επισκεφθήκαμε αρκετές φορές όλα σχεδόν τα χωριά
του δήμου μας, ήρθαμε σε επαφή με τους ανθρώπους που ασχολούνται με τα
εγγεγραμμένα στοιχεία και δημιουργήσαμε σχέσεις εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα
το γενναιόδωρο μοίρασμα γνώσεων και πολύτιμων πληροφοριών. Είχαμε
συμπαράσταση από αρκετούς συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή
αλλά παράλληλα, αναδείχθηκαν και οι δυσκολίες που έχει η ζωή στα ορεινά χωριά
του Ζάρακα, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που επωμίζονται τις δουλειές του σπιτιού,
την ανατροφή των παιδιών, και πολλές δύσκολες αγροτικές εργασίες
με αστάθεια στο εισόδημά τους.
- Ο Πολιτισμός στον ΖΑΡΑΚΑ αποτελεί κατά την γνώμη σας βασικό εργαλείο
βιώσιμης ανάπτυξης; Πείτε μας 2-3 οραματικές παρεμβάσεις που θα προτείνατε.
-Έχουμε ήδη καταθέσει, με τον Ζαρακίτη και συνάδελφο καλλιτέχνη Λάμπρο
Σταυρόπουλο, πρόταση προς τον φορέα “Αναπτυξιακή Πάρνωνα” και προς τον
δήμο Μονεμβασίας για την υλοποίηση του project Zarakas Biennale.
Αφορά στη δημιουργία μιας “ανοιχτής γκαλερί σύγχρονης τέχνης”
που θα αναπτυχθεί σε επιλεγμένα σημεία των οικισμών του Ζάρακα και
περιλαμβάνει την υλοποίηση και τη φιλοξενία εκδηλώσεων και δράσεων
εικαστικού χαρακτήρα, με τη συμμετοχή όλων των συλλόγων και φορέων που
δραστηριοποιούνται στους οικισμούς του Ζάρακα με στόχο αφενός την
ανάδειξη του Ζάρακα και αφετέρου την ανάπτυξη κριτικά σκεπτόμενων,
συνειδητοποιημένων δημιουργών – θεατών που συμβάλλουν ενεργά στη
βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Aποτελεί ένα εικαστικό γεγονός και θα
συνοδεύεται από πλήθος άλλες εκδηλώσεις Τέχνης με καλλιτέχνες από την
Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε κάθε Biennale θα επιλέγονται θέματα που θα
αφορούν αφενός στην προβολή και ανάδειξη του Ζάρακα (αξιοποίηση των
ιστορικών και αρχαιολογικών πηγών, στοιχεία της άυλης Πολιτιστικής
κληρονομιάς του, κ.ά.) και αφετέρου θέματα που άπτονται του ευρύτερου
ενδιαφέροντος όπως κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.λπ. Για την πρώτη Biennale
έχει προταθεί ως θέμα: «Ο ρόλος της γυναίκας στη διαφύλαξη της άυλης
πολιτιστικής κληρονομιάς του Ζάρακα Λακωνίας» και τα έργα θα
πραγματεύονται τα ήδη εγκεκριμένα στοιχεία μας.
- Σε μια κιβωτό του ΝΩΕ πείτε μας 2-3 αντιπροσωπευτικά Ζαρακίτικα
στοιχεία οποιασδήποτε μορφής που θα θέλατε να μην χαθούν .
- Έχουμε ακόμα να καταθέσουμε δελτία για τις γκόγκες και τα σαίτια.
Επίσης θα θέλαμε να αναδειχτούν οι χρωματικοί συνδυασμοί των οικιών του
Ζάρακα. Οι Ζαρακίτες χρησιμοποιούσαν την ώχρα, το χονδροκόκκινο και το
λουλάκι, με τρόπο που η φυσική μορφή του κτιρίου εντασσόταν απόλυτα
στο περιβάλλον. Τα δε χρώματα θεωρούμε ότι αφενός επιδρούν στην ερμηνεία
της μορφής της αρχιτεκτονικής των οικιών του Ζάρακα, αφετέρου παράλληλα
επηρεάζουν τη λειτουργία τους ως καλλιτεχνική έκφραση. Το λουλάκι ήταν φυτικής
προελεύσεως ενώ η ώχρα με το χονδροκόκκινο είναι γαιώδη ορυκτά (η απόχρωσή
τους οφείλεται στα οξείδια του σιδήρου). Υπάρχουν σε αφθονία στο Ζάρακα και
μάλιστα σε συγκεκριμένες τοποθεσίες έχουν εντονότερη απόχρωση. Σύμφωνα με
μαρτυρίες παλαιότερων, το καλύτερο κοκκινόχωμα το έβρισκαν στα “σκασίματα”
των βράχων. Την δε ώχρα την έβρισκαν σε αρκετά μέρη του Ζάρακα όπως στο δρόμο
από το Γέρακα προς τη Ρηχειά, μετά την έξοδο από τον Αγιάννη υπάρχει χώμα
έντονο κίτρινο προς πορτοκαλί. Μάζευαν το χώμα το τοποθετούσαν σε τέστες,
το αναμείγνυαν με νερό, μετατρεπόταν σε αραιή λάσπη, το σούρωναν και έριχναν
μέσα ασβέστη. Το λουλάκι το έπαιρναν χύμα ή πλακάκια, το αναμείγνυαν επίσης με
ασβέστη και νερό, με αυτά έβαφαν τα σπίτια τους εξωτερικά και εσωτερικά.
- Το 2021 σε μία έκθεση σας για το Μικρασιατικό Πόλεμο είχατε
πει μια ιστορία για τον ρειχιώτη παππού σας που αιχμαλωτίστηκε
στην Μικρά-Ασία. Θα μπορούσατε να την μοιραστείτε μαζί μας;
- Ο παππούς μου Αγγελής Σταυρόπουλος του Ελευθερίου γεννήθηκε το 1901
στη Ρηχειά του Ζάρακα Λακωνίας. Το καλοκαίρι του 1919 αποβιβάστηκε στο
λιμάνι της Σμύρνης μαζί με πλήθος Ελλήνων στρατιωτών, πολέμησε μέχρι
και τον Αύγουστο του 1922 όπου αιχμαλωτίσθηκε και παρέμεινε μέχρι τις
αρχές Δεκεμβρίου του 1922 που κατάφερε να ελευθερωθεί. Από τον Ιούνιο μέχρι
και τον Αύγουστο του 1920 πήρε μέρος στη σημαντικότερη επιχείρηση εκείνης
της περιόδου που ήταν η επέκταση της κατεχόμενης ζώνης μέχρι την Προύσα
και το Ουσάκ. Τον Αύγουστο του 1922 βρίσκεται στο φρουραρχείο του Αϊδινίου
όπου τους γνωστοποιείται η κατάρρευση του μετώπου στο Άφιον Καραχισάρ και
η υποχώρηση του στρατού μας. Το σύνταγμά του κατόπιν διαταγής προχωρούσε
προς το Τουρμπαλί δίνοντας παράλληλα μάχες. Προς το τέλος του Αυγούστου
σταθμεύουν πλησίον ενός σιδηροδρομικού σταθμού για να συνεχίσουν την επόμενη
μέρα την πορεία τους αλλά τα ξημερώματα αιχμαλωτίζονται από τους Τούρκους.
Μεταφέρθηκε με άλλους στρατιώτες σε διάφορα χωριά πλησίον του ποταμού
Μαίανδρου όπου όσοι εξ αυτών επιζούσαν, συμμετείχαν σε βαριές δουλειές όπως
άνοιγμα δρόμων ή στην κατασκευή των γκρεμισμένων σπιτιών. Κάποιο βράδυ
καθώς επέστρεψαν στο πέτρινο παράπηγμα που έμεναν και επειδή την ίδια μέρα
είχε δει να σκοτώνουν αρκετούς Έλληνες στρατιώτες, μονολογούσε στα αρβανίτικα
- η περιοχή μας, ο Ζάρακας, είχε πολλούς αρβανιτόφωνους, μιλούσαν την τοσκική
διάλεκτο, και ο παππούς μου εγνώριζε τη γλώσσα- και τραγούδησε ένα αρβανίτικο
μοιρολόϊ. Όταν τον άκουσε ο φρουρός μπήκε μέσα και τον αγκάλιασε αποκαλώντας
τον αδελφό. Ήταν κι εκείνος αρβανίτης και μάλιστα χριστιανός. Έγιναν πολύ φίλοι
και μετά από 3 περίπου μήνες όταν βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία τους φυγάδευσε
- έξι συνολικά άτομα- με μια βάρκα διέσχισαν τον Μαίανδρο ποταμό- και βρέθηκαν
εν τέλει σε Ελληνικό έδαφος όπου έφτασαν στην Αθήνα και από εκεί αποστρατεύθηκε
και έφτασε Σπάρτη. Κατά την διάρκεια της σύντομης φιλίας τους ο παππούς μου
βάφτισε το γιό του Τζέλα και τον ονόμασε Ελευθέριο - το όνομα του πατέρα του-.
Ο Τζέλα του έδωσε για ανάμνηση της κουμπαριάς τους και της φιλίας τους ένα
χρυσό φλουρί-κόσμημα. Με αυτό το έργο προσπάθησα να αποτυπώσω ένα μικρό
κομμάτι της ιστορίας που σχετίζεται με χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες που έδωσαν
τη ζωή τους, αιχμαλωτίστηκαν ή επέστρεψαν σωματικά και ψυχικά τραυματισμένοι
στην πατρίδα τους, μαζί με τους ξεριζωμένους Έλληνες της Μικράς Ασίας.
- Στις υπαρξιακές μας αγωνίες τι απαντά καλύτερα;
Η τέχνη , η φιλοσοφία ,η θρησκεία ή τι άλλο;
Μας ενδιαφέρει η άποψή σας ως σπουδαία εικαστικός.
- Όλα είναι συνυφασμένα και μπορούν να συνυπάρξουν. Κάθε άνθρωπος
βρίσκει τα δικά του πιστεύω και τις διεξόδους που του προσφέρει η πίστη
του ή η αναζήτησή της. Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχουμε ενώσει τις
δυνάμεις μας με τον εικαστικό Λάμπρο Σταυρόπουλο και με εργαλείο την
τέχνη και κινητήρια δύναμη τη συνεργασία δημιουργούμε έργα τέχνης σε
έναν μαγικό χώρο λουσμένο στο φως, στο Λιμάνι του Γέρακα. Μέσα από τα
έργα μας, που πάντα είναι ένας διάλογος με τον εαυτό και ο καθένας αποδίδει
με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο γιατί είναι άκρως βιωματικά, καλείται
ο θεατής να ανατρέξει στα δομικά στοιχεία της ταυτότητάς του και άλλοτε να
ταυτιστεί και να ανασύρει τις δικές του αναμνήσεις επαναπροσδιορίζοντας τη
σχέση του με την ιστορία του και άλλοτε να αποστασιοποιηθεί ώστε να μπορέσει
να θέσει ερωτήματα και να ερευνήσει νέες θέσεις. Στην τέχνη μας παρέχεται
η ιδανική ευκαιρία για αυτογνωσία τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο.
Ειδικά σήμερα, καλούμαστε όλοι μας να ανταπεξέλθουμε τόσο σε εσωτερικές όσο
και διεθνείς προκλήσεις, γιατί όπως έχει πει και ο Γ. Σεφέρης «Σ' αυτόν τον
κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους.
Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται».
- Κοινός μας φίλος μου έλεγε προσφάτως ότι προγραμματίζεται κάποια
έκθεση στην Αμερική. Τελικά να που ο ΖΑΡΑΚΑΣ θα εξάγει πολιτισμό!!!!!
- Έχουν ήδη πραγματοποιηθεί ατομικές μας εκθέσεις στο εξωτερικό και συγκεκριμένα:
Ιωάννα Γιακουμάκη: Ατομική έκθεση “Μνήμες Απελευθέρωσης” σε συνεργασία με
το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Νέας Υόρκης Queens College και το Ελληνοαμερικάνικο
Κέντρο Έρευνας και Προφορικού Αρχείου της Διασποράς (Hellenic American Project) πραγματοποιήθηκε στις αίθουσες του HAP στην Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο του 2021.
Λάμπρος Σταυρόπουλος: Ατομικές εκθέσεις ”VENETIAN SHADOWS” Βενετία, Ιταλία-2016. ”GLIMPSES IN SEVILLE” Σεβίλλη, Ισπανία -2017.
Αυτή τη στιγμή ετοιμάζουμε άλλη έκθεση που ευελπιστούμε
να πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες.
Παρουσιάζουμε στην συνέχεια δύο έργα που εκτίθενται στην έκθεση,
των προαναφερόμενων καλλιτεχνών, που παρουσιάζεται αυτήν την περίοδο
στο τουριστικό περίπτερο της Μονεμβασιάς με τίτλο «Ωδή στο φως»
Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, Βυζαντινής Αγιογραφίας, Εμψύχωσης θεατρικής Μαριονέτας κ.ά. Μαθήτευσε στην τεχνική της ακουαρέλλας με την εικαστικό Μαίρη Νάκου-Παππά.
Έχει συνεργαστεί ως Σκηνογράφος- Ενδυματολόγος από το 1993 έως και σήμερα, σε διάφορες παραστάσεις, με την Άννα Κοκκίνου, στο θέατρο «Σφενδόνη» καθώς και με το σκηνοθέτη Νίκο Αρμάο.
Το 2004 δημιούργησε την εταιρεία Χρυσομηλιά, ένα πρωτοποριακό Κέντρο Εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, με έδρα την Αθήνα στην οποία ήταν υπεύθυνη για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών και πολιτιστικών προγραμμάτων. Η Χρυσομηλιά μέχρι και το 2019 που έληξε τις δραστηριότητές της, ασχολείτο με την παρουσίαση στοιχείων της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς επίσης και με θέματα, τα οποία άπτονταν των ζητημάτων της προστασίας του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Το 2016 δημιούργησε μαζί με άλλους 4 καλλιτέχνες την Trii, ένα δίκτυο καλλιτεχνών που ασχολείτο με τον ευρύ χώρο της τέχνης και του πολιτισμού. Στεγάστηκε για τρία χρόνια στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Δράκου 9, στο Κουκάκι, απέναντι από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Ε.Μ.Σ.Τ), και οργάνωσε πλήθος εκδηλώσεων, δράσεων, εκθέσεων και καλλιτεχνικών παρεμβάσεων.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, διαμένει μόνιμα στη Μονεμβασιά και έχει ενώσει τις δυνάμεις της με τον εικαστικό Λάμπρο Σταυρόπουλο και με εργαλείο την τέχνη και κινητήρια δύναμη τη συνεργασία δημιουργούν έργα τέχνης σε έναν μαγικό χώρο λουσμένο στο φως, στο Λιμάνι του Γέρακα.
Βιογραφικό. Ο Λάμπρος Σταυρόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά. Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στο San Jose State University όπου παρέμεινε για 7 χρόνια και παράλληλα παρακολουθούσε τις νέες τάσεις καλλιτεχνικής έκφρασης με έμφαση στην ζωγραφική και ιδιαίτερα στον εξπρεσιονισμό. Μέσα από Εκθέσεις, Σεμινάρια και workshops ανακάλυψε τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, του οποίου η αντισυμβατικότητα εκφράζει με μοναδικό τρόπο τα συναισθήματά του και την εσωτερική του δυναμική. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα παρακολούθησε μαθήματα ψηφιδωτού, φωτογραφίας και ζωγραφικής και ανέπτυξε ένα δικό του στυλ ζωγραφικής συνυφαίνοντας τις σκιάσεις του ψηφιδωτού και τις οπτικές γωνίες της φωτογραφίας.
Η κίνηση, το φως και οι σκιές αποτελούν για τον καλλιτέχνη πρωταρχικά στοιχεία έμπνευσης και η ομορφιά σε όλες της τις διαστάσεις αποτελεί αέναη πρόκληση αντίληψης και θεματογραφίας. Τα έντονα χρώματα ή και οι σκληρές αντιθέσεις τους αντανακλούν πολυμορφότητα συναισθημάτων και συγχρόνως υπογραμμίζουν την ομορφιά της σύλληψης κάθε έργου.
Αφιερώνει δυναμικά τον χρόνο του μεταξύ Αθήνας, Μυκόνου και τις απόκρημνες παραλίες του Μυρτώου Πελάγους.
Έργα του εκτίθενται σε ιδιωτικές συλλογές:
Βιομηχανικό Μουσείο Σύρου, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Αγγλία, Σκωτία, Ντουμπάι, Μαρόκο, Αμερική, Ελβετία.
Εκθέσεις Ομαδικές: Έκθεση Ψηφιδωτού εργαστηρίων Μυκόνου-2009. Έκθεση Ζωγραφικής και Ψηφιδωτού εικαστικών εργαστηρίων Μυκόνου-2010.Έκθεση Αγιογραφίας και Ψηφιδωτού εικαστικών εργαστηρίων Μυκόνου-2012.”ATHENS ENERGY” European Centre for Architecture Art, Design and Urban Studies σε συνεργασία με το Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design, Αθήνα 2018.Art Basel 2019, Μαϊάμι Αμερικής
“ATHENS ENERGY” European Centre for Architecture Art, Design and Urban Studies σε συνεργασία με το Chicago Athenaeum: Contemporary Space Athens, Αθήνα- Μάρτιος 2019. Art and Soul gallery, Μύκονος- Καλοκαίρι 2019 - 2024
Ατομικές Ζωγραφικής:”VENETIAN SHADOWS” Βενετία, Ιταλία-2016. «ΕΜΟΤΙΟΝS» Αθήνα-2017. ”MYKONIAN FOS» Μύκονος-2017. “BLUE RAY» Μύκονος-2017. “ART BY STAYROPOULOS” Ατομικός εκθεσιακός χώρος. Χώρα Μυκόνου-καλοκαίρι 2017. ”GLIMPSES IN SEVILLE” Σεβίλλη, Ισπανία -2017 “DELΙAN REBIRTH”: Εμπευσμένη από την απαράμιλλη ομορφιά της Δήλου. Μύκονος- καλοκαίρι 2018. Δημαρχείο Σύρου, αίθουσα ΒΑΤΗ. Σύρος- 8-28 Μαϊου 2019. Contemporary Space Athens, Αθήνα-Δεκέμβριος 2019.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου