Την 4η Νοεμβρίου 2006 εκοιμήθη εις τας Αθήνας, κατόπιν μακράς και επώδυνης νόσου, ο ομότιμος καθηγητής και ακαδημαϊκός Γεώργιος Λάββας.Ο ταπεινός στο φρόνημα και χαμηλών τόνων γλυκύς αυτός άνθρωπος, ο διαπρεπείς επιστημόνων και σοφός διδάσκαλος στους τομείς της Αρχιτεκτονικής, της μάχιμης Αρχαιολογίας και της Επικοινωνίας, των τριών, όπως έλεγε ο ίδιος, "μοιραίων και θηλυκών οντοτήτων" της ζωής του, ο οποίος τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Είναι άλλωστε ενδεικτικές αρκετές αναφορές των Μ.Μ.Ε. για την απώλεια του.
Ο Γ. Λάββας γεννήθηκε το 1935 στη Ρηχέα Λακωνίας. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο πανεπιστήμιο Αθηνών και Αρχιτεκτονική στο ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, όπου και υπηρέτησε στη συνέχεια ως ερευνητής στο ινστιτούτο Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο ίδιο Πολυτεχνείο.
Δίδαξε ιστορία και Θεωρία της Αρχιτεκτονικής στις Η.Π.Α. και αρχαία Ελληνική Πολεοδομία στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Διετέλεσε καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας, Ρυθμολογίας και ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) (1992) και της Ιστορίας της Τέχνης και Πολιτισμικής Κληρονομιάς στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1994-2002).
Υπήρξε τακτικό μέλος της ακαδημίας Αθηνών στην τάξη των γραμμάτων και καλών τεχνών και ιδρυτής του Γραφείου Αρχιτεκτονικών ερευνών, αντεπιστέλλον μέλος επιστημονικών Εταιριών.
Στα 30 και πλέον χρόνια της ακαδημαϊκής του πορείας ως καθηγητής σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, αλλά και ως ερευνητής, έδωσε μάχες ανάμεσα σε αλλά για τη διάσωση της Άνω Πόλης στη Θεσσαλονίκη, του κόλπου του Ναβαρίνου και τη διατήρηση της ελληνορθόδοξης παρουσίας στους Αγίους Τόπους, ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι το έργο του με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, για την προστασία και αναστύλωση των ελληνορθόδοξων μνημείων της Παλαιστίνης (17-8-2000): κατά την 20ετή σχεδόν θητεία του στους Αγίους τόπους έβγαλε εις πέρας, μεταξύ άλλων, την αποκάλυψη του σημείου της "Σταυρώσεως επί του φρικτού Γολγοθά", με ανασκαφική έρευνα.
Ως πρόεδρος και μέλος ελληνικών οργάνων - Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ), Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) κ.ά. - για τη συντήρηση μεγάλων μνημειακών συγκροτημάτων από το 1974 έως σήμερα, έδωσε αγώνες για τη διάσωση μνημείων και την καλλιέργεια της συνείδησης των πολιτών σε θέματα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Υπήρξε τακτικό μέλος της ακαδημίας Αθηνών στην τάξη των γραμμάτων και καλών τεχνών και ιδρυτής του Γραφείου Αρχιτεκτονικών ερευνών, αντεπιστέλλον μέλος επιστημονικών Εταιριών.
Στα 30 και πλέον χρόνια της ακαδημαϊκής του πορείας ως καθηγητής σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, αλλά και ως ερευνητής, έδωσε μάχες ανάμεσα σε αλλά για τη διάσωση της Άνω Πόλης στη Θεσσαλονίκη, του κόλπου του Ναβαρίνου και τη διατήρηση της ελληνορθόδοξης παρουσίας στους Αγίους Τόπους, ενώ ιδιαίτερης σημασίας είναι το έργο του με την ιδιότητα του εμπειρογνώμονος του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, για την προστασία και αναστύλωση των ελληνορθόδοξων μνημείων της Παλαιστίνης (17-8-2000): κατά την 20ετή σχεδόν θητεία του στους Αγίους τόπους έβγαλε εις πέρας, μεταξύ άλλων, την αποκάλυψη του σημείου της "Σταυρώσεως επί του φρικτού Γολγοθά", με ανασκαφική έρευνα.
Ως πρόεδρος και μέλος ελληνικών οργάνων - Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΕΣΜΑ), Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) κ.ά. - για τη συντήρηση μεγάλων μνημειακών συγκροτημάτων από το 1974 έως σήμερα, έδωσε αγώνες για τη διάσωση μνημείων και την καλλιέργεια της συνείδησης των πολιτών σε θέματα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Ο Γ. Λάββας έγραψε για το Κάθισμα της Παναγίας, το οποίο θεωρούσε ως το τρίτο στη σειρά σημασίας χριστιανικό προσκύνημα της Παλαιστίνης, μετά τον ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα και τη βασιλική της Βηθλεέμ. Τούτο βρέθηκε τυχαία κατά τη διαπλάτυνση του δρόμου Ιεροσολύμων-Βηθλεέμ για την απογραφή. Επ’ αυτού δε εκτίσθη ο οκταγωνικός ναός περί τα μέσα του 5ου αιώνα.
Ο Γ. Λάββας ανέλαβε, αλλά δεν έφερε εις πέρας, την κατασκευή ενός προστατευτικού κελύφους ελαφράς δομής, αλλά επιμελημένης και συμβολικής αρχιτεκτονικής μορφής, η οποία θα κάλυπτε τα ευρήματα, προσφέροντας τα σε άμεση θέα στους επισκέπτες, αλλά και προφυλάσσοντάς τα, τόσο από τις καιρικές συνθήκες, όσο και από άλλους κινδύνους. Παράλληλα είχε προτείνει την ανέγερση παρεκκλησίου και άλλες εξυπηρετήσεις (πάρκινγκ, περίπτερο κ.λπ.), ώστε το κάθισμα της Παναγίας να διαμορφωθεί σε αρχαιολογικό πάρκο κ.ά.
Ο Γ. Λάββας είχε και ιδιαίτερο σύνδεσμο με το οικουμενικό πατριαρχείο. Προ ετών είχε αναφέρει στο γράφοντα το ακόλουθο περιστατικό: Μίαν πρωία, όταν νέος τότε καθηγητής εξέταζε μετά του αοιδίμου Οικουμενικού Πατριάρχου Αθηνόδωρου Α’, τα σχέδια του ναού του Αγίου Παύλου Γενεύης, τα οποία του είχαν ανατεθεί μετά από τα σχέδια Γ. Βεντούρα, Α. Πασσαδαίου και Π. Μυλωνά, ο Πατριάρχης του είπε "Τώρα θα πάτε στην Ελλάδα και θα κτίσετε ναούς." "Όχι Παναγιότατε», του απάντησε ο καθηγητής. "Δεν θα με αφήσουν." Έτσι και έγινε. Ο Γ. Λάββας κατόρθωσε όμως μετά του Spiess Wegmuller να κτίσει το ναό του εν Chambesy Ορθόδοξου Κέντρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ένα μνημείο το οποίο θεωρείται από τα αξιοθέατα της Γενεύης, πράγμα αξιοσημείωτο. Μια προσπάθεια αξιομίμητη ανανέωσης της νεοελληνικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής από την αποτελμάτωση που βρίσκεται. Κι η προσπάθεια αυτή εξήρθη από ειδικούς.
Τούτων ούτως εχόντων ουδόλως πρέπει κανείς να απορεί δια την άλλωστε όχι φερέλπιδα κατάστασιν της συγχρόνου νεοελληνικής εκκλησιαστικής τέχνης, η οποία δυστυχώς, εν ονόματι του λειτουργικού της χαρακτήρος, ο οποίος όμως ταυτοχρόνως τυγχάνει διαχρονικά και δυναμικός, και συμβαδίζουσα προς τας marketing θεωρίας των ημερών μας, έχει εκβιομηχανοποιηθεί.
Και ερωτώμεν: Δικαιούμεθα διαρκώς να παγώνομεν τον εσχατολογικόν χαρακτήρα της εικόνος μορφολογικά; Ας αφουγρασθούμεν τι λέγει επί του προκείμενου ο πολυδιάστατος καλλιτέχνης Β. Παπαδαντωνάκης: "Χωρίς υπέρβαση δεν γίνονται βήματα προς τα εμπρός…Στη Φιλοσοφία και την Τέχνη η αμφισβήτηση είναι αιωνία πρακτική."
Αλλά κυρίως ο μακαρίτης Γ. Λάββας:
Και ερωτώμεν: Δικαιούμεθα διαρκώς να παγώνομεν τον εσχατολογικόν χαρακτήρα της εικόνος μορφολογικά; Ας αφουγρασθούμεν τι λέγει επί του προκείμενου ο πολυδιάστατος καλλιτέχνης Β. Παπαδαντωνάκης: "Χωρίς υπέρβαση δεν γίνονται βήματα προς τα εμπρός…Στη Φιλοσοφία και την Τέχνη η αμφισβήτηση είναι αιωνία πρακτική."
Αλλά κυρίως ο μακαρίτης Γ. Λάββας:
"Η δική μας εποχή δεν θα αφήσει στίγμα στην ιστορία του πολιτισμού ως εσωτερική, οντολογική έκφραση δική της, αφού καταφεύγει σε μορφολογικά δάνεια άλλων εποχών. Πότε θα βρεθεί ο εμπνευσμένος αρχιτέκτονας του καιρού μας, ο οποίος με την ευλογία της εκκλησίας και την παράδοση μέσα του, θα συλλάβει τα νέα ερεθίσματα μέσα στην εποχή μας… Γιατί είναι ασφαλώς μια ανοιχτή πρόκληση να επιτύχουμε σήμερα ένα νέο θρησκευτικό υπερβατισμό στη ναοδομία και την αγιογραφία με τα νέα διαφανή υλικά."
"...Γέμισε η Ελλάδα από νεο-παραδοσιακά χωριά και σπίτια. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί διάσωση της ιστορικής μνήμης, αλλά πρόκειται περισσότερο για τύψεις συνειδήσεως και υποκατάστατα του χαμένου αυθεντικού και παραδοσιακού"
"...Γέμισε η Ελλάδα από νεο-παραδοσιακά χωριά και σπίτια. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί διάσωση της ιστορικής μνήμης, αλλά πρόκειται περισσότερο για τύψεις συνειδήσεως και υποκατάστατα του χαμένου αυθεντικού και παραδοσιακού"
"...εκεί βρίσκεται η μεγάλη παρανόηση, ότι δηλαδή αντιγράφοντας τα παλιά, νομίζουμε ότι κερδίζουμε την ιστορική μνήμη, η οποία δεν υπάρχει, έχει χαθεί ήδη μαζί με το φορέα της, είτε είναι αρχιτεκτόνημα ή γενικά πολιτιστικό αγαθό που έφερε τη μνήμη της αυθεντικής εποχής."
Το κύκνειο ίσως πάντως άσμα του, στο οποίο τον στήριξε από την πλευρά του όσο μπορούσε ο γράφων, φαίνεται ότι ήταν τα ελκυστικά του σχέδια για τον ιερό ναό του Αγ. Αντρέου στο συγκρότημα Mediterranean Cosmos του οικουμενικού Πατριαρχείου στο Μπασίς του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αυτά από την πρόσοψη του ναού δίδουν – τουλάχιστον κατά τον γράφοντα - την εντύπωση ενός απογειούμενου αεριωθουμένου αεροπλάνου στην άκρη του οποίου υψούται ο σταυρός. Ασφαλώς μια μεγαλειώδης και πνευματική σύλληψη. Δυστυχώς όμως, και ιδίως τα πρωταρχικά σχέδια, αυτά εκ πολλών και ποικίλων λόγων όπως οικονόμων, κυρίως δε δήθεν σεβασμού της βυζαντινής παραδόσεως, δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθούν κτισθέντος εις τον χώρων αυτόν ενός ασχέτου προς την μοντέρνα ρυθμολογία των κτιρίων του περιβάλλοντος του κατά τα συνήθη νεο-βυζαντινό ρυθμό ναού.
Ο Γ. Λαββας, έχοντας βαθιά αντίληψη της βυζαντινής παράδοσης και της πολιτισμικής κληρονομιάς των Ελλήνων, δεν έμεινε σε αυτήν, αλλά θέλησε να την προβάλλει στον σύγχρονο κόσμο, συγχρόνως όμως δίδοντας σ’ αυτήν μια νέα πνοή και τούτο μάλιστα με κάποια ερωτική αμετροέπεια. Και τούτο είναι ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα του. Γι’αυτό και δεν είχε άδικο Γ. Πανούσης όταν είπε: "Ο Γιώργος Λάββας ήταν ένας σύγχρονος ακαδημαϊκός άντρας που ήρθε πριν από τον καιρό του και έφυγε πριν από την ώρα του."
Το πλούσιο συγγραφικό του έργο, παρά το ανασκαφικό και το αρχιτεκτονικό, περιλαμβάνει πολλές μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες.
Αιωνία του η μνήμη.
Αιωνία του η μνήμη.
γράφει ο Δρ. Αθανάσιος Παπάς,
Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως και Θείρων
Εφημερίδα "Ο Πολίτης"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου